Wat mij opvalt in Ruth 3 is dat Naomi initiatief neemt. Naomi begint over een huwelijksvoorstel voor haar schoondochter Ruth. Na het initiatief van Ruth om naar de akker te gaan, komt nu Naomi in actie. Zijn bij de verbitterde Naomi de ogen geopend door alle zegeningen?  Ziet ze nu weer Gods goedheid i.p.v. het kwaad door God aangedaan? Van een in zichzelf gekeerde verbitterde vrouw, richt ze zich nu op en kijkt naar de toekomst. Niet alleen haar toekomst, maar ook die van haar schoondochter Ruth. Wat als ze overlijdt, hoe moet het dan verder met Ruth? Ze is vreemdeling, buitenlandse, Moabitisch, weduwe, onbeschermd… De verschillende vertalingen verwoorden het allemaal anders. Zou ik geen plaats van rust voor je zoeken, waar het je goed zal gaan? (Herziene Statenvertaling) / Mijn dochter, zal ik niet een thuis voor je zoeken waar het je goed zal gaan? (Nieuwe Bijbelvertaling) / Ik zou graag willen dat je een man had en kinderen. (Bijbel in Gewone  Taal). Naomo denkt aan een thuis, rust, veiligheid bij een man, de zegen van kinderen, een plek waar het je goed zal gaan. Naomi komt in actie om haar eerdere wens aan Ruth en Orpa te vervullen : Moge de HEER er voor zorgen dat jullie geborgenheid vinden in het huis van een man. Naomi, als instrument in hand van de HEER, het kan verkeren…

Wat Naomi dan aan Ruth voorstelt… Ga lekker in bad, zorg dat je er mooi en aantrekkelijk uitziet en dat je lekker ruikt. Alsof ze naar een bruiloft gaat. Wrijf je in met olie : als teken dat de rouwperiode is afgesloten. Je weer beschikbaar bent voor een huwelijk. Geen Boer zoekt Vrouw, maar Vrouw zoekt Boer. Ruth moet zich aanbieden.  Zoals een vrouw zich aanbiedt aan een man. En zoals gewoon in een cultuur waar de ouders het voor het zeggen hebben, Ruth stribbelt niet tegen “Ik zal doen wat u zegt”. Is Ruth ineens passief, onderdanig, die precies doet wat er van haar gevraagd wordt? De ideale schoondochter?

Of is Ruth meer een golddigger? Iiemand die voornamelijk in het geld van haar partner geïnteresseerd is en in de mogelijkheden die het haar biedt. Op zoek naar een suikeroom? Wel zin in een pleziertje? Dan is Boaz de ideale kandidaat : een stuk ouder, rijker en belangrijk/machtig. En Ruth was ook nog eens een Moabitische. En de vrouwen van Moab hadden op seksueel gebied niet zo’n goede reputatie in Israël… (Leviticus 25:1-2)

Hoe Naomi dan ook verder gaat… Ga naar hem toe, sla de deken aan zijn voeteneinde terug en ga daar liggen. Boaz zal je dan wel vertellen wat je moet doen… Wat vinden we van dit voorstel van Naomi?! Zeg je dat als ouders als je dochter op zoek is naar een man?

Ruth wordt door haar schoonmoeder naar Boaz toe gestuurd om hem te verleiden met haar te trouwen. Niet om rechtstreeks aan Boaz te vragen of hij Naomi en Ruth wil lossen. Die vraag is Ruths eigen initiatief. Onduidelijk is of Naomi echt uit is op een seksuele ontmoeting in de nacht, maar de seksuele omgang tussen Ruth en Boaz wordt op zijn minst gesuggereerd.

Hoe zal Ruth zich gevoeld hebben, wat zal ze gedacht hebben? Ongetwijfeld zal het een spannende en onzekere stap zijn geweest, die Ruth op verzoek van haar schoonmoeder zette. Deze gevoelens van onzekerheid, wachten, leven tussen hoop en vrees zijn herkenbaar in onze tijd, lijkt mij. Niet alleen onze boeren maken zich zorgen over de toekomst…

Naomi vertrouwt blijkbaar Boaz dat het goed komt. En Ruth vertrouwt Naomi en ze doet wat Naomi haar opdraagt. Maar wat zal Ruth gedacht hebben? A zeggen is 1, B doen is 2… Want het is nog wel steeds de Richterentijd. De tijd dat iedereen deed wat goed was in eigen oog. Een tijd zonder moreel kompas, als het aankomt op man-vrouw verhoudingen.  De afschuwelijke verhalen waar het Richterenboek mee afsluit, spreken boekdelen. Er is geen enkele garantie op hoe dit zal gaan aflopen… Is het een vertrouwen op de HEER? De : Ik was, ben en zal er zijn? ‘k Stel mijn vertrouwen op de HEER mijn God, want in zijn hand ligt heel mijn levenslot. Of is ze al stiekem verliefd op Boaz?

Opvallend is dat de belangrijke Boaz aanwezig is op de dorsvloer, de stoffige werkvloer. Is hij als directeur niet bang voor vieze handen? Of is hij er als bewaker tegen dieven en dieren of vanwege het oogstfeest? Hoe dan ook, hij is er en eet, drinkt en wordt vrolijk, elementen die aan een feest doen denken. Dus eet je brood met vreugde, drink met een vrolijk hart je wijn. God ziet alles wat je doet allang met welbehagen aan. Draag altijd vrolijke kleren, kies een feestelijke geur. Geniet van het leven met de vrouw die je bemint. (Prediker 9:7-9)

Drie dingen hangen samen: eten en drinken, je goed kleden en lekker ruiken, en seksueel genot. De eerste twee worden nadrukkelijk genoemd in Ruth 3. Een aanwijzing dat het derde ook aanwezig is.

Als zijn hart vrolijk is…gaat Boaz slapen. Ruth komt en slaat Boaz’ deken aan het voeteneinde terug. Wat gebeurt daar precies op de dorsvloer tussen Boaz en Ruth? Is het een, weliswaar verhulde, seksscene, of een verhaal over twee buitengewoon reine mensen? De meningen lopen op dit punt uiteen tussen deze twee uitersten. In het Nederlands klinkt het misschien vrij onschuldig, maar in het Hebreeuws heeft ‘het kleed opslaan’ / “ontdekken” van zijn voeteneind absoluut een seksuele bijbetekenis, dat je naast iemand gaat liggen…  En naast iemand liggen/rusten, kan seksuele gemeenschap betekenen. Wilt u me bij u nemen? Uw vleugels over mij spreiden? Dat kan je ook anders opvatten…

Het lijkt meer een overrompeling dan een huwelijksaanzoek, daar in het donkerste van de nacht op de dorsvloer. De woordkeus is dubbelzinnig, het woord voor ‘voet’ kan je ook anders vertalen. De handelingen roepen onherroepelijk bepaalde beelden op. Werkwoorden die in het Hebreeuws veelvuldig worden gebruikt om seksuele gemeenschap mee aan te duiden. Ik zeg niet dat het gebeurd, maar de schrijver had ook andere woorden kunnen gebruiken waardoor deze gedachten niet wakker worden geroepen…

Als Boaz wakker schrikt en ontdekt dat Ruth aan zijn voeten ligt dan reageert hij vrij bijzonder. Als er een bloedmooie vrouw, lekker ruikend, mooie kleren aan bij Boaz in bed kruipt dan zegt hij : Moge de HEER je zegenen… Zou dat ook jouw reactie zijn? In onze tijd liggen ze niet letterlijk aan onze voeten,  maar verschijnen ze op onze beeldschermen, op onze mobieltjes, in de app. Of overrompelen ze je op je werk, bij het uitgaan, … En wat is dan jouw reactie?

Boaz is de oudere man, Ruth de jongere vrouw. Ruth noemt zich dienares, geen slavin, maar huwbare vrouw. Boaz belooft te doen wat Ruth van hem vraagt. Zoals Ruth deed wat Naomi van haar vroeg. Boaz zegent Ruth, is een zegenrijk persoon.

Boaz is sterk, bovennatuurlijk? Hij bezwijkt niet voor zijn gevoelens, de seksuele verleidingen. Boaz is ook eerlijk : er is nog iemand anders die kan helpen. Hij gaat niet voor eigen belang, niet in bed, niet in zaken doen. Boaz reageert positief op Ruth en maakt geen misbruik van haar kwetsbare positie. Boaz wil zijn plicht tegenover Naomi en de inzettingen van de HEER nakomen. Dat is zijn motivatie. Hij neemt zijn verantwoordelijkheid en doet het goede voor Ruth, Naomi, en Elimelech. Hij bewijst trouw aan de levenden en aan de doden. Boaz eerbiedigt de wetten, de gebruiken. Al proef je wel dat Boaz niets liever wil dan Ruth te lossen, met haar te trouwen.

Om te begrijpen wat er op de dorsvloer gebeurd, moeten we even in de helikopter stappen om het van een afstand te zien, in het grotere geheel. Hoewel schoonmoeder, doet Naomi wat ouders in de tijd voor hun dochter deden: het huwelijk van hun kind regelen. Zoals we lezen in de verhalen over de aartsvaders Abraham (Gen.24:3), Izak en Jakob (34:4).

En we moeten beseffen : Naomi heeft twee grote problemen. De mannelijke lijn van haar familie is weg en ze is ook nog eens genoodzaakt haar land te verkopen (4:3). Voor een echte oplossing is het niet voldoende dat Boaz enkel als losser optreedt. De grond zal dan weliswaar van Naomi gekocht worden en tegelijk in de familie blijven, maar daar heb je niet zoveel aan als je zelf het laatst overgebleven familielid bent. Er is meer nodig. Naomi heeft nakomelingen nodig. Ook vanwege het voortbestaan van de familienaam en geslachtslijn van Elimelech, zodat zijn naam niet zal verdwijnen. Maar voor alles : dat het Ruth goed zal gaan. Tenminste, dat zegt ze…

In die context lezen we over haar plan voor een huwelijksaanzoek om Ruth te laten trouwen met Boaz. En vandaar dat het zo bijzonder is dat Ruth daar in mee gaat. Het huwelijk dat zij aangaat is een huwelijk ten gunste van Naomi. Het kind dat zij baart, baart zij ten gunste van Naomi. Boaz erkent die grote trouw van Ruth in vers 11. Ze heeft niet voor zichzelf naar een goede (jongere) huwelijkspartner omgekeken. Maar wil zich inzetten voor het voortbestaan van het geslacht van Naomi.

En toch, je vraagt je af, die hele scene op de dorsvloer, waar is dat goed voor? Waarom niet gewoon overdag even op bezoek bij Boaz, maar in de nacht? Waarom je niet beroepen op de wetten van Mozes, over lossen? Vanwaar zoveel geheimzinnigheid? Waarom deze seksuele toespelingen? Waarom als Ruth het risico lopen om je goede naam te verspillen? Overkomen als zo’n foute vrouw uit Moab, die weer een Israëliet wil verleiden? Waarom het risico lopen dat Ruth overkomt als golddigger, misbruik wil maken van Boaz om hoger op te komen bij een vermogend man? Wat als Ruth iemand anders was tegengekomen? In het donker bij de verkeerde man het deken had opgelicht? Waarom het risico lopen dat Boaz het verkeerd opvat?

Beide vrouwen lijken een heel groot vertrouwen in de integriteit van Boaz te hebben.

Maar ondanks de seksuele lading die dit hoofdstuk heeft, gedraagt Boaz zich even deugdzaam als dat hij Ruth voor haar deugdzaamheid prijst (vers 11). Boaz noemt Ruth een bijzondere vrouw. Opvallend genoeg staat in de grondtekst hetzelfde woord als in 2:1 waar Boaz een belangrijk man wordt genoemd. Ruth en Boaz zijn uit hetzelfde hout gesneden…

Nog even tussendoor. Het verhaal kan een romantisch misverstand oproepen. Twee geliefden op een dorsvloer, in de hooiberg. Zoals iemand met een grote glimlach zei : ik zag dat vroeger helemaal voor me… Anderen lezen het juist met afschuw, omdat zij heel andere ervaringen hebben…

Maar over liefde lezen we niets : liefdesverklaringen komen niet voor. Sterker nog: Boaz duidt het gedrag van Ruth als trouw in de richting van Naomi (vers 10). Om die, en geen andere, reden ziet ze aan aantrekkelijkere, jongere mannen voorbij. En ook Boaz’ eigen motivatie lijkt trouw in de richting van Naomi te zijn. Als het hem om Ruth ging, dan zou hij wel eerder toegehapt hebben. Maar nu verwijst hij voorlopig door naar de andere losser. Dat laat zien dat Boaz en Ruth gedreven worden door trouw aan God en Naomi, meer dan door romantiek en erotiek.

Maar er is ook nog meer aan de hand als je verder teruggaat in de geschiedenis. In Genesis 19 lees je over de stamvader van Ruth. Moab is verwekt via een incestueuze relatie tussen Lot en zijn dochter, als de dochter van Lot haar vader dronken voert en seks met haar vader heeft. In Genesis 38 lees je over de stamvader van Boaz. Peres is verwekt via een incestueuze relatie tussen Thamar en haar schoonvader Juda, als Thamar zich als hoer verkleed en met haar schoonvader als hoerenloper seks heeft. Wat gebeurt er als een nakomeling van Moab en van Peres in deze erotische context elkaar ontmoeten? Ze doen het niet, geen wanhoopsdaad, maar ze hopen op God de HEER.

In beide gevallen, bij Lot en Juda, heeft de vrouw een kind nodig om economisch gezien te kunnen voortbestaan. Naomi suggereert dat dit ook voor Ruth geldt. Maar Ruth is niet op zoek naar een kind voor zichzelf. Boaz ook niet, want door te lossen zal een eventueel kind niet van hem, maar van Machlon zijn. Ruth is niet op zoek naar geluk voor zichzelf, hoewel Naomi het wel zo verpakt. Ruth is op zoek naar het beste voor Naomi. Dat betekent : een losser, waardoor de familiegrond weer in de familie komt én nakomelingen, zodat er een nieuwe generatie het land kan bewerken.

Ruth lijkt passief, onderdanig, spreekt maar heel weinig in dit hoofdstuk. Ruth vraagt alleen aan Boaz of hij zijn vleugels over haar wil uitspreiden. Dezelfde uitdrukking als in 2:12 waar Boaz Ruth prijst omdat ze haar toevlucht onder de vleugels van de HEER heeft gezocht. Zo komt Boaz in deze tekst naar voren als iemand die door God gebruikt wordt om Ruth die veiligheid (rust, vers 1) te bieden.

Prachtig eindigt het gedeelte: vol van hoop, wanneer Ruth met een handvol koren bij haar schoonmoeder aankomt. Boaz wil niet dat Ruth met lege handen bij Naomi aankomt. De lege handen van Naomi die ze benoemt in 1:21 worden gevuld. De HEER heeft, via Boaz, voorzien. Deze handvol koren vat de hoop samen die deze beide vrouwen mogen hebben. Soms mag je inderdaad uit een klein gebaar hoop putten.

Vertrouwen en wachten is een belangrijk thema in dit gedeelte. Van Ruth wordt gevraagd om Naomi en Boaz absoluut te vertrouwen. Anders is het onbegrijpelijk dat ze in de nacht naar de dorsvloer moet gaan. De nacht moet afgewacht worden, pas in de ochtend kan Boaz actie ondernemen. En als het zover is, maant Naomi Ruth om rustig te wachten. Maar het is een wachten in hoop. Boaz is losser, hij heeft beloofd de zaken van Ruth en Naomi te behartigen, en zal dat doen. Zo goed kent Naomi hem wel.

Gehoorzaamheid én initiatief. En toch blijven wachten. De houding van Boaz en Ruth is een voorbeeld van gehoorzaamheid. Het initiatief dat Ruth neemt in vers 9, laat zien hoe de mens in vrijheid reageert. Dat het niet maakbaar is, blijkt wel uit het open einde: wie wordt de losser?  Dat ligt kennelijk niet de handen van Boaz en Ruth. Twee rechtvaardige mensen, die desondanks de toekomst niet in eigen handen hebben. Die is aan God, ook al is dat niet zomaar te zien.

Dan is het een Godsgeschenk als wij een/de Man kennen, Jezus de Christus, de Losser die niet rustte voordat de zaak geregeld was, alles was volbracht… Laten we het met elkaar maar zingen:

Stil mijn ziel wees stil,
en wees niet bang
voor de onzekerheid van morgen.
God omgeeft je steeds
Hij is er bij,
in je beproevingen en zorgen.

God U bent mijn God
en ik vertrouw op U
en zal niet wankelen
Vredevorst vernieuw een
vaste geest binnen in mij
die rust in U alleen

Floris den Oudsten v.d.m.
predikant Gereformeerde Kerk Enter 
contactgegevens:
Rijssenseweg 11 7468 AA Enter
0547-381384

Boer Boaz, dat is de keerl – terugblik zondagavond 13 oktober

Het verhaal van Naomi, Ruth, Boaz is een heel gewoon verhaal, voor velen veels te gewoontjes. Nergens lees je iets van Gods krachtdadige ingrijpen, ontroerende bekeringen, spectaculaire oplossingen. Nee, het toeval wilde dat Ruth op de akker van Boaz kwam… Het verhaal van Naomi, Ruth en Boaz is van onderop geschreven, zoals het leven van alledag ook gaat. Bij geval, het overkomt je, door toeval, kom je in situaties terecht, ontmoet je mensen, en dan zie je niet altijd gelijk Gods hand. Vaak pas later, achteraf, ontwaar je Gods hand op achtergrond. Toeval, dat het je toevalt van Boven…

Zoals Naomi nu ziet, na hongersnood, vluchten, vreemdelingschap, verlies van man én twee kinderen, rouw, verbittering, dat God zijn goedheid niet heeft onthouden aan de levenden en de doden. Achteraf wordt haar bitterheid opgeheven, kan ze zeggen: het is zo goed geweest. Naomi kan uiteindelijk Paulus nazeggen: Alle dingen moesten meewerken ten goede. Verdriet en tegenslag kunnen verblinden voor Gods aanwezigheid en goedheid, waardoor men het niet ziet hoe God het leven van zijn kinderen leidt. Verdriet en tegenslag kunnen verblinden, maar nu wordt genade ervaren, worden bij Naomi de ogen geopend voor Gods genade en verbondstrouw, zijn goedheid en leiding. Voor het eerst na zoveel ellende lezen we van vreugde bij Naomi. Als Ruth vol terugkeert van de akker van Boaz, dan gebeurt er iets bij Naomi, wordt ze gevuld, vol-gemaakt. Ruth is aanstekelijk gelovig. Naomi wordt minder verbitterd. Na tijden van verdriet, honger, rouw, verbittering, is er nu weer blijdschap en hoop.

God werkt meestal niet met grote en spectaculaire wonderen, maar met heel gewone mensen, een Ruth, een Boaz… God gebruikt een toevallige gebeurtenis om zijn plan uit te werken. God werkt via zijn goede wetten. Waar mensen zich aan zijn goede en sociale wetten houden, worden weduwen en vreemdelingen niet verdrukt, maar krijgen ze ruimte, ervaren ze Gods goedheid.

Waar gaat de wissel om in het verhaal van Naomi en Ruth? Bij het optreden van Boaz. Een gewone man die het goede doet, de kantjes er bij God niet afloopt. Niet doet wat goed is in eigen oog, maar in Gods oog, God en zijn heilzame geboden gehoorzaamt. Verlossing daagt daar waar een mens God volledig gehoorzaamt. In Boaz handelt God in dit verhaal, in het leven van Naomi en Ruth.

Volgens Paulus is christen-zijn : doen wat goed is voor allen, in het bijzonder onze geloofsgenoten, huisgenoten van het geloof. Het goede doen voor iemand in je omgeving, is liefhebben = geven wat voor ander het beste is. Het ideaal is dat je voor alle mensen het goede doet, maar realistischer is dat je in de tijd die rest, als we gelegenheid er voor hebben. Zoals Boaz bij wie toevallig ene Ruth op de akker komt… Wij hoeven dus niet hoogstpersoonlijk alle nood van alle mensen lenigen. We moeten in het bijzonder het goede doen voor je broers en zussen in het geloof, leden van Gods huisgezin. Het goede doen kost je heel veel wat je allemaal had kunnen voorkomen als je gewoon had gedaan, maar de beloning is ook onvoorstelbaar. Zoals de waarde van de oogst de waarde van het zaad ruimschoots overtreft. Zo ook bij Boaz…dat zal nog blijken…

Oké, Boaz was vermogend, maar hij had het ook niet kunnen doen, het niet hoeven doen. Maar ook als je minder vermogend bent, kan je in gehoorzaamheid aan God het goede doen. Wat doe jij met jouw vermogen? Ikke, ikke, ikke? Wat doe jij met jouw tijd? Netflix, op je telefoon, …

Boaz is een gelovige Israëliet, voor wie het geloof op maandag en de rest van de week niet voorbij is. Hoe hij zijn werknemers groet, de HEER zij met jullie, hoe zijn werknemers hem begroeten, de HEER zegene u, dat is geen toneelstukje. Wat voor werkgever/teamleider ben jij? Bid jij voor je werknemers, je collega’s, zegen jij ze? Behandel jij ze genadig? Wat wens jij ze toe? En wat voor werknemer ben jij? Bid jij voor je werkgever, de mensen met wie je werkt, zegen jij ze? Zegen jij, spreek jij positief over je leidinggevende?

Boaz doet onwillekeurig denken aan andere rechtvaardigen, aan dé Rechtvaardige : Jezus Christus. De Man die met God leefde, anderen Gods zegen niet onthield. De Man die Gods geboden tot in diepste intenties doorzag en uitleefde. De Man die zich ook om armen en kwetsbaren bekommerde.

Wij hoeven dus geen grote acties op te zetten, prachtige beleidsplannen te schrijven of te kijken naar diakenen. Iedereen, wij allemaal, moeten in het leven van alledag God gehoorzamen en liefhebben en naaste als onszelf, het goede doen richting onze medemens en dan juist richting de kwetsbare medemens. Daar kan een inspirerend beleidsplan ons bij helpen, dat is ons gebed, om als rechtvaardige te leven. Proberen Gods leiding te ontdekken in het alledaagse leven, in het hele gewone. In alles leven naar de diepste intentie van Gods geboden, de liefde. Leiding door God en de verantwoordelijkheid van mensen sluiten elkaar niet uit, maar vullen elkaar aan. Waardoor je steeds vaker beseft : het kan allemaal geen toeval zijn…

Niet vergeten : het was geen makkelijke tijd en situatie. Naomi was verbitterd, zag God als tegenstander, ze was hopeloos. Je zal maar man en je twee kinderen verliezen… Ruth was alleen meegegaan naar het onbekend land, onzekere toekomst. Het was tijd van Richters, iedereen deed wat goed was in eigen oog… Maar Boaz’ optreden is hoopvol, genadig, doet licht doorbreken. Naomi ontdekt het weer, Ruth wordt in haar geloofsbelijdenis bevestigd : er is inderdaad hoop, genade!

Vandaag de dag heeft onze wereld geen behoefte aan cynische christenen, die precies weten te vertellen waar het in kerk en wereld fout gaat. Maar is er behoefte aan hoopvolle en genadige christenen die het goede willen doen, soms  wat naïef, door hoop die gewekt is door onze Losser. Doe jij wat goed is in eigen oog of doe jij het goede? Aan wie onthouden wij nog onze goedheid? Hoe kunnen we nog meer als een Boaz bekend staan omdat we onze goedheid anderen niet onthouden? Hoe en door wie wil je later herinnerd worden? Door mensen met schone schijn, maar uit het oog uit het hart? Of door mensen die oprecht dankbaar zijn vanwege uw/jouw goedheid in hun leven waardoor ze weer hoop kregen? Wat wil je dat ze later zeggen in je afscheidsdienst?

Hoe willen wij als gemeente bekend staan? Gereformeerd, traditioneel, gewoon, tikje evangelisch, of bonte gemeenschap die Gods goedheid anderen niet onthoudt? Probeer je verschil te maken in het leven van anderen? Dan ben je geen Sinterklaas, geen loser, maar losser, een heilige, knecht van God, rechtvaardige.. Boaz kan ons in veel situaties pijnlijk duidelijk maken wat we moeten doen, niet ‘eigenlijk’ denken…maar gewoon doen!

Tegelijk, staan wij ook daadwerkelijk open voor liefde en trouw van anderen, om te ontvangen? Zijn we bereid hulp te aanvaarden van bloedverwanten die als een losser ons willen helpen?

Zoek God niet in het bijzondere, maar in het gewone, in een Ruth die toevallig op je akker verschijnt, een Boaz die je aanspreekt… Houdt zijn heilzame geboden, zie kleine wonderen als werk van God. God werkt gewoonlijk via heel gewone, goede mensen die naar God luisteren.

Je vraagt je af : hoe zal het aflopen? Niet angstig, ‘kan dit nog goed komen?’ Maar verwachtingsvol, ‘het komt goed, maar op welke manier?!’ Want er is weer brood in Bethlehem, God heeft zich het lot van zijn volk aangetrokken, naar hen omgezien.

Boaz doet wat goed is in Gods oog, ons tot voorbeeld… Naomi belijdt dat God trouw is, zijn goedheid niet onthouden heeft aan de levenden en de doden. Wij mogen belijden, door het geloof in Jezus Christus, dat allen die van Christus zijn door de opstanding van Jezus Christus opnieuw geboren zijn tot een nieuw leven en een levende hoop. Dat betekent toekomst voor levenden en doden. Ruth belijdt dat ze genade gevonden heeft… Hebben wij op deze Avondmaalszondag ook genade gevonden? Mercy: niet krijgen, wat je wel verdiend hebt, dood / vloek; Grace : wel krijgen, wat je niet verdiend hebt, leven / zegen

Mijn God, gij zijt mijn toeverlaat,

naar U, Heer, strekt zich mijn verlangen.

Mijn hart wil niets dan U ontvangen,

die leven zijt en leven laat.

Schenk Gij mijn leven nieuwe krachten!

Uw hulp wordt nooit vergeeft verwacht!

Waar zich uw vleugels breed ontvouwden, zoals bij Ruth,

Zing ik mij van mijn zorgen vrij…

Floris den Oudsten v.d.m.
predikant Gereformeerde Kerk Enter 

Het verhaal van Naomi, Ruth, Boaz is een heel gewoon verhaal, voor velen veels te gewoontjes. Nergens lees je iets van Gods krachtdadige ingrijpen, ontroerende bekeringen, spectaculaire oplossingen. Nee, het toeval wilde dat Ruth op de akker van Boaz kwam… Het verhaal van Naomi, Ruth en Boaz is van onderop geschreven, zoals het leven van alledag ook gaat. Bij geval, het overkomt je, door toeval, kom je in situaties terecht, ontmoet je mensen, en dan zie je niet altijd gelijk Gods hand. Vaak pas later, achteraf, ontwaar je Gods hand op achtergrond. Toeval, dat het je toevalt van Boven…

God werkt meestal niet met grote en spectaculaire wonderen, maar met heel gewone mensen, een Ruth, een Boaz… God gebruikt een toevallige gebeurtenis om zijn plan uit te werken. God werkt via zijn goede wetten. Waar mensen zich aan zijn goede en sociale wetten houden, worden weduwen en vreemdelingen niet verdrukt, maar krijgen ze ruimte, ervaren ze Gods goedheid.

Zondagavond focussen we ons op boer Boaz, dat is de keerl. We proberen Gods leiding te ontdekken in het alledaagse leven, in het hele gewone. Tipje van de sluier : de leiding door God en de verantwoordelijkheid van mensen sluiten elkaar niet uit, maar vullen elkaar aan. Waardoor je steeds vaker beseft : het kan allemaal geen toeval zijn…

Hoe dit verhaal verder gaat en wat dit voor ons te betekenen heeft?

Weet je van harte welkom zondagavond in de kerk. De collecte deze zondag is voor de kerken in Syrië.

Floris den Oudsten v.d.m.
predikant Gereformeerde Kerk Enter 
contactgegevens:
Rijssenseweg 11 7468 AA Enter
0547-381384

In de tijd dat de rechters het volk leidden, brak er een hongersnood uit in het land. Een man trok daarom met zijn vrouw en zijn twee zonen weg uit Betlehem in Juda om een tijdlang in de vlakte van Moab te gaan wonen.  ²De naam van de man was Elimelech, die van zijn vrouw Noömi, en zijn twee zonen heetten Machlon en Kiljon; het waren Efratieten uit Betlehem in Juda. Toen ze in Moab waren aangekomen, bleven ze daar als vreemdeling wonen.

Voor we verder lezen, eerst wat meer info, om in het verhaal te komen.

Er is hongersnood in het land Israël, in het land overvloeiende van melk en honing. Er is zelfs hongersnood in Bethlehem, wat betekent ‘broodhuis’, gelegen in het vruchtbare deel van het bergland Juda. Hongersnood : als straf van God? Of is het veel simpeler, als gevolg van slecht boeren, slecht of niet gezaaid? Sommigen van ons weten nog van vroeger wat honger en armoede is… Hongersnood, gelukkig kunnen wij het ons nu niet meer voorstellen, mede dankzij onze geweldige boeren, daar mogen we best trots op zijn.

Maar wat doe je als er hongersnood is? Wat zou jij doen?

Blijven of vertrekken?

Blijven, passief, we hebben ook altijd pech, we zullen wel zien?

Blijven, actief, vol vertrouwen op God, God zal naar ons omzien?

Vertrekken, met pijn in het hart, maar anders zullen we sterven, wanneer zijn we weer terug?

Vertrekken, met een gevoel van opluchting, de puinhoop, chaos en ellende achter latend, op zoek naar geluk?

Blijven of vertrekken, het oordeel ondergaan, of vluchten voor Gods straf?

Blijven of vertrekken, de gevolgen van slecht boeren ondergaan of ontvluchten?

Een man uit Bethlehem vertrekt… In eerste instantie klinkt het logisch dat je dan als man/vader aan je gezin denkt, wegtrekt om te overleven, op zoek naar nieuwe toekomst, geluk. Tegelijk denken we aan Abraham en de andere aartsvaders die ook wegtrokken bij hongersnood. En dat leverden alleen maar problemen op…

Met dat wegtrekken uit Bethlehem zijn twee dingen aan de hand. Het is het verlaten van het land van de belofte aan Abraham, het erfdeel, én het getuigt van weinig vertrouwen op God die zal voorzien als het volk luistert…

We zongen er over in Psalm 37 :

Bewoon het land dat je geschonken wordt.
Steun op de HEER, die jou geluk wil geven.
Gehoorzaam Hem, dan kom je niets tekort.

Maar, het is in de tijd dat de richters/rechters het volk leiden…,

In die tijd was er geen koning in Israël; iedereen deed wat in zijn eigen ogen goed was. (Richteren 21:25)

In die dagen dat iedereen van God los leeft, geweld, burgeroorlogen, is er misschien ook weinig wat je aan Gods belofte doet denken. Was Elimelech ook iemand die deed wat goed was in eigen oog? Misschien ook wel het bewijs dat het niet zomaar een mislukte oogst was, maar toch de straf van God? Want overvloeiend van melk en honing is land blijkbaar niet meer, er is zelfs geen brood meer in het broodhuis, in Bethlehem. God zou voor vruchtbaar land zorgen als Israël naar Hem zou luisteren (Deuteronomium 28). Honger is dan een teken dat Israël niet luistert, uit de gunst van God is gevallen.

Maar het wordt nog erger, want dan gaan ze naar Moab…aan de overkant van de Dode Zee. Daar is blijkbaar wel eten in overvloed… Het is geen wereldreis, maar wel een totaal andere wereld. Moab, daar wonen de nakomelingen van Lot, verwekt door zijn oudste dochter, toen ze haar vader dronken had gevoerd… (Genesis 19) Moab, het staat symbool voor mensen die in hopeloze situaties zelf een uitweg zoeken. Ze wonen er ook nog eens als vreemdeling in Moab… Vreemdelingen, omdat ze de joodse gebruiken, reinheid- en spijswetten hebben gehouden? Koosjer eten, sabbat, ja dan ben je toch wel vreemd…

In Moab voltrekt zich het leven zoals we dat kennen: vreugde en verdriet…rouw en trouw.

We lezen verder: Ruth 1 : 3-22

Het Bijbelboek Ruth begint zonder verwachting, het is nogal hopeloos. In de tijd dat de rechters het volk leidden, iedereen deed wat in zijn eigen ogen goed was.

Hongersnood in het beloofde land van overvloed, in Bethlehem… De hopeloosheid wordt nog invoelbaarder, als we inzoomen op Elimelech : mijn God is koning… Als je niet bukt onder Gods oordeel, maar vlucht voor de straffende hand van God, je eigen zaakjes regelt, vraag je je dan in Moab niet af: is God nog wel mijn koning?

En dan sterven alle mannen van Naomi… Het is uiteindelijk zinloos geweest om te vluchten uit Israël. De levensreddende vlucht naar Moab loopt dood. Het oordeel van God treft alsnog Elimelech én zijn zonen…Want de zonen sterven ook nog eens kinderloos… De situatie is nog hopelozer, zonder familie als sociaal vangnet, oudedagsvoorziening. Zelfs de schoondochters worden niet genoemd in vs. 5 : Naomi is helemaal alleen. Haar toekomst is leeg, ze heeft geen enkele verwachting meer. Dat kan je ontkennen, opvullen met nep-geluk, of er over treuren. Tot je door laten dringen dat er niks meer komt. Twee dingen zijn nog erger.

1) Dat je daar niet meer wakker van ligt, dat verloren-zijn bij het gewone mens zijn behoort. Dat je blind en doof bent geworden voor het lege dat voor je ligt. Dat in jouw situatie van God niets te verwachten valt.

2) Of dat je gelooft dat het voor anderen wel doorgaat, maar voor jou niet. Dat God anderen helpt, maar jou niet; anderen niet loslaat, maar jou laat vallen als een baksteen.

Misschien is dat laatste wel het meeste bittere. En dat overkomt Naomi. Terwijl God naar zijn volk omziet, zich het lot van het volk aantrekt, is God haar Tegenstander geworden, de HEER heeft zich tegen haar gekeerd (s.13), de Ontzagwekkende heeft haar lot zeer bitter gemaakt, de HEER heeft haar met lege handen laten terugkomen, de Ontzagwekkende heeft haar kwaad gedaan (vs. 21). Ze is vergeten dat ze niet alles had toen ze wegging, ze hadden een lege maag…er was hongersnood… En komt ze echt met lege handen terug? Haar man en zonen leven niet meer, maar ze heeft wel nog haar schoondochter en wat voor één… Ze komt weer thuis in het beloofde land, overvloeiende van melk en honing… Maar ja, de herinnering maakt het verleden beter en mooier in vergelijking met zo’n vreselijk heden.

Maar is het nu Gods schuld of die van haar eigen man? Die heeft haar weg laten trekken uit haar vertrouwde omgeving, haar familie en dorp, het beloofde land. Volgens mij kunnen we God niet zo snel de schuld geven van alle ellende die ons overkomt. Dan zouden we als mensen onszelf onderschatten. Dat we zelf geen invloed zouden hebben, terwijl het vaak toch terug te redeneren is op eigen foute keuzes…

We lazen er in Galaten 5 over : Wat een mens zaait, zal hij ook oogsten!

Want wie op de akker van zijn vlees / zondige natuur zaait, oogst de dood.

Wie op de akker van de Geest zaait, oogst het eeuwige leven.

Bij Naomi is er geen enkele verwachting meer. Naomi kijkt niet meer verder dan wat voor mensen mogelijk is. Ze verwacht niets meer van God,  behalve tegenspoed… Soms, voor sommigen vaak?, herkenbaar: zo is het leven… Ja, laten we niet te snel dat ontkennen, de gebrokenheid van het bestaan en de uitzichtloosheid van veel situaties. Maar het Evangelie wil ons boven ons zelf uittillen… Want God kent geen hopeloze situaties. God laat je niet in de steek, laat jou niet los. Dan ken je God nog niet… De HEER, Ik was er, ben er, zal er zijn! Je komt me tegen, zelfs als je vlucht naar Moab…

Want dan komt Ruth in beeld! Als ware het een engel. Maar ze heeft geen enkele invloed op haar schoonmoeder… En dat is…opvallend, bijzonder, of meer dan logisch? Zouden wij ons hebben laten beïnvloeden in die omstandigheden door iemand als Ruth in ons leven?! Als we zo opgesloten zitten in boosheid en verdriet, totaal verbitterd… Ruth gaat naast haar verbitterde schoonmoeder staan. Ook als haar schoonzus teruggaat, Naomi het haar afraadt, kiest ze toch voor een leven in Bethlehem. Leven als vreemdeling, alles loslaten en niets hebben, behalve je schoonmoeder…en wat voor één. Leven als vreemdeling, ze wist wat dat betekende voor haar schoonfamilie… En dan toch kiezen voor Bethlehem…

En nee, dat is niet logisch, zoals veel christenen dan al snel concluderen. Dat is onlogisch. Wat een Godsvertrouwen! Van een Moabitische, een heiden, een van God-los-levend typetje… Zo iemand die nooit naar de kerk gaat. Je hoeft dus blijkbaar geen superchristen te zijn om je geloof in God te belijden. Dat kan blijkbaar al als je maar een klein beginnetje hebt, om vervolgens te groeien in geloof, God steeds beter te leren kennen.

Ruth doet dan wat Elimelech en Naomi hadden moeten doen: geloven, vertrouwen op de God van Israël, positief het leven in kijken, ondanks rouw en verdriet. En dat doet ze in volle afhankelijkheid van God, die haar getuige is, tot de dood.

Op Israëlzondag valt ons ook nog iets anders op. De wereld, een heidin, komt thuis in Israël, wordt opgenomen in Gods verbondsvolk. Israël gaat de wereld in, verblijft in vreemdelingschap, in ballingschap. Maar ze blijft daar niet en gaat daar niet in op. De weg van Israël de wereld in, buigt uiteindelijk weer terug. Juda blijft het centrum van Gods heilshandelen en het erfdeel van God blijft het middelpunt van de wereld.

Via Jezus Messias, Koning van de joden, hebben wij deel gekregen aan een nieuwe werkelijkheid, zijn wij kinderen van Abraham geworden. Daarmee zijn wij in feite meer geworteld in Israël dan in de geschiedenis van ons eigen land en volk. Niet van nature, maar door wedergeboorte. Mogen wij net als Ruth bij Naomi, het aan het volk Israël belijden : uw God, is mijn God. Dat betekent dat je je soms vreemdeling voelt, zoals Ruth in Bethlehem, nu jij je weet ingelijfd in Gods verbondsvolk. Als vreemdeling moet je er voor waken om gelijk het hoogste woord te voeren. Veelmeer past ons de bewogenheid met het joodse volk dat zo geleden heeft in de velden van Moab, in het christelijke Europa. Past ons verwondering en bescheidenheid met Ruth, dat we aan de hand van Naomi thuis mogen komen in Bethlehem, in Israël.

Het hopeloze verhaal krijgt twee kleine lichtpuntjes:

1) Ruth, die wel toekomst ziet in Israël. Ze vergooit menselijkerwijs  gesproken haar toekomst door haar leven in Gods hand te leggen. Dat is nu bekering: verblijvend in een vreemd land, van God los, buiten het verbond, uiteindelijk terugkeren naar het land van de belofte, thuiskomen, in hoop dat daar leven en toekomst is. Opgenomen worden in het verbond van God met zijn mensen.

Zo verging het velen de afgelopen decennia met de kerk: ze vonden er geen brood of misschien was er geen brood… Buiten de gemeenschap met God is het goed uit te houden. Totdat het gerucht de ronde doet dat er weer brood is.

Naomi keert letterlijk terug, waarom? Heimwee, getrokken worden?

Ruth keert ook terug, zo wordt het beschreven, terwijl ze er nooit was geweest… Leefde ze dan toch minder van God los dan we dachten? Of was haar verbondenheid, haar huwelijk met een Israëliet, haar als Moabitische zo tot zegen geweest, doordat ze deelde in zijn zegen?

2) Ze komen aan bij het begin van de gersteoogst. In vs.1 hongersnood, in vs. 22 begin van de gersteoogst. Hoop na wanhoop, leven na dood. Toekomst, vanwege het Pascha, feest bij de gersteoogst, het feest van bevrijding uit Egypte, uit gebonden zitten in negatief denken, niet op God vertrouwen.

Aan de hand van een Moabitische wordt de weg ingeslagen naar God. Zonder grote verwachtingen, zonder hoop. Op basis van een gerucht dat gaat, namelijk: er is weer brood, de HEER heeft zich het lot van het volk aangetrokken. Zo geloven wij vaak ook: niet meer de grote verhalen : zo is het en niet anders. Punt. Dat verbindt ons met veel dorpsgenoten, zij die korter of langer geleden in ons midden waren.

Wat ons te doen staat? Als we ons in Naomi kunnen verplaatsen: ga maar, tegen beter weten in, op het gerucht af… Als we ons in Ruth kunnen verplaatsen, mensen om ons heen zien afhaken, twijfelen, verbitterd zijn… Het gerucht verspreiden, dat er brood is, dat u/jij gevoed wordt door te lezen in de Bijbel, naar de kerk te gaan, het Avondmaal te vieren.

Niet in discussie gaan, zeker niet met verbitterde mensen, maar net als Ruth naast mensen staan, ondersteunen als mensen opstaan. Vertel maar hoe jij God ervaart… Dat jij je hoop vestigt op God de HEER. De HEER, met hoofdletters, is Gods eigennaam, zijn ‘voornaam’. Die God die er altijd was, ook in de ellende, oordeel, dood, die er altijd is, ook als het spannend is, die er altijd zal zijn, ook als je niet weet wat de toekomst zal brengen. Zo zingen we de belofte uit : de HEER, wie op zijn gunst vertrouwt, zal leven! (Psalm 33 : 7 en 8)

Floris den Oudsten v.d.m.
predikant Gereformeerde Kerk Enter 
contactgegevens:
Rijssenseweg 11 7468 AA Enter
0547-381384