Afgelopen weken hebben we Nathanaël, Nicodemus, de Samaritaanse vrouw, Maria, Martha en Maria ontmoet in gesprek met Jezus. Vanmorgen, op de reünie, blikken ze nog eens kort terug met ons…
De eerste die Jezus ontmoette was de sceptische student Nathanaël (Johannes 1:44-52, zondagavond 7 januari) : waar moeten we zoeken naar antwoorden op de grote vragen in het leven?
Nathanaël ; Ik ontdekte dat je de antwoorden niet vindt in regels/structuren/systemen/denkpatronen (Nazareth?!), maar in de ontmoeting, in gesprek, in de relatie met een persoon die op aarde heeft geleefd : Jezus! Als jij net als mij denkt in vertrouwde systemen, zekerheid zoekt in structuren/regels, eigen wijsheid. Als jij bij Jezus en christelijk geloof denkt : niets voor mij, onzin, heb er genoeg over gehoord, iets goeds? En als jij daardoor maar verder leeft zoals je nu leeft, niet verder zoekt, niet openstaat voor het nieuwe/onbekende… dan heb je een probleem. Want niet verder zoeken dan waar je altijd al zocht, vernietigt alle creativiteit en probleemoplossend vermogen.
Als jij jouw sleutel kwijt bent, waar zoek je dan eerst? Waar ze kunnen zijn. Maar wat als ze daar niet zijn? Dan moet je verder gaan zoeken, daar waar ze niet kunnen zijn en daar vind je ze vaak. Niets is dodelijker dan op voorhand bepaalde dingen van hand wijzen, niet openstaan voor iets nieuws… Wees niet als mij, pas op voor je vooroordelen, voor minachting, afwijzing van het onbekende/nieuwe. Vanwege onbeantwoorde vragen en onbevredigende antwoorden ging ik toch maar mee naar Jezus, uit Nazareth, hoe onwaarschijnlijk het ook klonk, ging ik opnieuw, met andere ogen, naar Jezus uit Nazareth kijken. Toen ik dichterbij kwam, zag ik wat ik eerder op afstand niet zag : Hij is Jezus, de Zoon van God, Koning van Israël.
Waar moeten we zoeken naar antwoorden op de grote vragen in het leven? Bij Jezus, met wie je een relatie kan aangaan, met wie je vrienden voor het leven kan worden. Antwoorden op de grote vragen zijn binnen handbereik voor iedereen die Jezus beter wil leren kennen. Kennen, niet met het hoofd, maar met het hart, een relatie aangaan, liefde. Het kan iedereen overkomen die er voor open staat. Sta jij er voor open? Is het deksel eraf? Kan jij de volheid van God ontvangen?
Als je zoekt naar betere antwoorden op de grote vragen dan je nu krijgt, denk dan nog eens goed na over Jezus uit Nazareth, hoe onwaarschijnlijk het jou nu ook lijkt… Ben je bereid om uit jouw systeem te stappen, jouw comfortzone te verlaten, jouw eigen wijsheid, vooroordelen achter je te laten en naar Jezus uit Nazareth te gaan, open te staan voor het nieuwe/onbekende, een relatie aan te gaan?
De tweede en derde reünisten zijn outsider Samaritaanse vrouw (Johannes 4:1-30) en insider Nicodemus (Johannes 3:1-21, zondagmorgen 14 januari) : wat is er mis met de wereld zoals die nu is?
We zijn in bijna alles verschillend, elkaars uitersten, toch hebben we iets gemeenschappelijks. En als wij iets gemeenschappelijks hebben, dan hebben we allemaal iets gemeenschappelijks.
outsider Samaritaanse vrouw : Ik ontmoette Jezus die zei : Geef mij wat te drinken. En toen ik vroeg hoe dat kon : een joodse man in gesprek met een Samaritaanse vrouw, toen zei Jezus : ik heb iets voor jou waar je absoluut niet zonder kan, zoals water voor je lichaam. Maar Jezus zei nog meer : dat water redt niet alleen je leven, maar bevredigt diep van binnenuit. Water dat ik je geef wordt een bron binnen in je waaruit water opwelt dat eeuwig leven geeft. Ongelofelijke bevrediging en voldoening die niet afhangt van omstandigheden waarin je verkeert. Niets wat buiten jezelf ligt, kan werkelijk je dorst lessen die binnen in je is. Je hebt water nodig dat nog dieper uit je binnenste opwelt dan de dorst zelf. En Jezus kan dat geven, kan het binnen in je leggen. Kan je in het diepst van je bestaan absolute, onpeilbare voldoening geven ongeacht wat er aan de buitenkant gebeurt, ongeacht omstandigheden.
Misschien vind je het moeilijk om Jezus echt te begrijpen omdat je het lastig vindt om die diepe, innerlijke dorst precies te peilen en te begrijpen. Zolang je denkt dat je op eigen manier gelukkig kan worden, zelf wel je eigen dromen kan verwezenlijken heb je Jezus niet nodig, kan je volkomen voorbijgaan aan hoe diep je dorst werkelijk is. Kan jij zelfs jezelf doen geloven dat je nog geen werkelijke voldoening in het leven ervaart, omdat jij jouw doelen nog niet hebben bereikt, dromen nog niet verwezenlijkt. Wij vergeten vaak hoeveel dorst we hebben, omdat we nog denken onze dromen te kunnen verwezenlijken. Zolang kan je nog zonder Jezus proberen er iets van te maken van het leven. Jij hoeft God misschien niet in alles te vertrouwen, omdat je nog zoveel hebt waarop je kunt vertrouwen. Jij hebt nog water genoeg, levend water zegt je niets, jij hebt je eigen bronnen/zekerheden. Maar ik had die illusie niet meer, zat helemaal er door heen, had echte dorst en Jezus gaf mij levend water. Ik heb mij nog nooit zo gelukkig gevoeld, hemels, ongelofelijk. Niets van buiten kan je werkelijk gelukkig maken als je diep van binnen ongelukkig, onzeker bent. Je hebt geluk, vrede nodig dat nog dieper uit je binnenste opwelt dan het geluk dat je zelf kan realiseren. Jezus geeft die als je wilt, er voor open staat : levend water, leven met God, nu al en tot in eeuwigheid.
Insider Nicodemus : Ik ontmoette Jezus en toen ik hem complementeerde met zijn bediening zei Jezus iets vreemds : Ik moest opnieuw geboren worden! Is het nu nog niet goed? Blijkbaar niet, het moest totaal nieuw worden. En niet om op te scheppen, maar ik ben een super gelovige, in positieve zin.
Opnieuw geboren worden verwijst naar geboren worden. Wat droeg je bij aan jouw geboorte? Moest je hard werken om het voorrecht te verdienen om geboren te worden? Vond je geboorte plaats doordat jij het zo goed gepland had allemaal? Totaal niet! Je kunt geboren worden niet verdienen en er niets aan bijragen. Het is een gratis levensgeschenk. Zo ook met opnieuw geboren worden, uit genade, geen enkele inspanning kan haar verdienen. Ook niet door een voorbeeldig, vroom, religieus leven, zondags trouw naar de kerk, doordeweeks actief voor de kerk. Leef niet alsof God je vanwege jouw goede manier van leven en voorbeeldige prestaties feitelijk wel moet zegenen en je gebeden wel moet verhoren op die manier waarop jij dat wilt i.p.v. Gods wil. Dat is het verraderlijke : wij religieuze mensen spreken over op God vertrouwen, maar vertrouwen op onszelf.
Zolang wij meer op onszelf vertrouwen dan op God, noemt Jezus onze manier van (over)leven : zonde…
Jezus bedoelde dat de zondaars buiten er in geestelijk opzicht niet anders aan toe zijn dan ik binnen. Voor God zijn we allebei net zo verloren, we moeten allebei opnieuw geboren worden. We hebben allebei eeuwig leven nodig en dat leven zal een gratis geschenk moeten zijn. We hebben allemaal de oer-menselijke neiging om niet bij God, maar elders ons geluk te beproeven, zekerheid te zoeken, om op zoek gaan naar iets anders naast God voor je geluk, je heil, je redding, zekerheid. Op iemand / iets anders / jezelf vertrouwen, Geld-Seks-Macht, al dan niet met een deeltijd-vertrouwen op God. Zonde is (deels) Gods plaats innemen, zelf de regie in handen nemen, zelf willen doen, of wel samen met Jezus, maar Jezus mag jou volgen i.p.v. dat jij Jezus volgt.
Wat er mis is met de wereld zoals die nu is? Als God niet middelpunt van je leven is, is het mis. Stop met zoeken naar verkeerde vormen van redding, naar namaakredders, nep-geluk. Stop met hinken op twee gedachten, eten van twee walletjes, ga voor God, voor 100%. Alleen Jezus kan je zielsgelukkig maken, alles geven wat je hart verlangt. Jezus is de enige redder die als je hem ontvangt voldoening schenkt, als je faalt vergeving schenkt. Door zijn dood, kunnen wij opnieuw geboren worden, nu al delen in het nieuwe leven. Dat vraagt totaal andere manier van leven, een radicale herstart, andere software : eigenwijsheid – Gods wijsheid. Alsof je opnieuw geboren wordt, nieuw leven krijgt, het deksel eraf haalt en gevuld wordt, overloopt… Als we dat beseffen, zal ons hart zich afkeren van de dingen die ons in hun greep houden en toekeren naar Christus om hem te aanbidden, ons leven aan Hem toe te wijden, echt te leven. Zoals de amaryllis-bol bij het raam pas ging groeien in het licht. Zoals een hert dat verlangt naar water…
De vierde en vijfde reunisten zijn de huilende zussen Maria en Martha (Johannes 11:1-53, zondag 21 januari) : Wie is die persoon die centraal staat in christendom en die alles weer goed zou kunnen maken?
Maria en Martha: wij zijn goede vriendinnen van Jezus. Toen onze broer Lazarus stierf gebeurde er iets heel bijzonders : Jezus maakte Lazarus weer levend. Jezus zei niet slechts : ik kan Lazarus weer levend maken, heb op bijzondere manier bovennatuurlijke kracht. Nee, Jezus zei: ik ben de opstanding en het leven, ik ben de kracht die aan alles leven geeft en alles in leven houdt. Veel mensen erkenden wel dat Jezus’ onderwijs mooi, krachtig en uniek is : een wijs, religieus mens zoals anderen. Maar dat is een onmogelijke reactie op Jezus’ bewering dat hij God is. Stichters van andere godsdiensten zeiden : ik ben een profeet die je de weg naar God wijst. Jezus zei : ik ben God zelf, opstanding, leven en ik ben gekomen om jullie te zoeken in jullie doodse bestaan, levend te maken en thuis te brengen bij God, opnieuw geboren doen worden.
Als we Jezus serieus nemen, kunnen we van hem niet één van de vele religieuze leiders maken. Dat hebben we een trilemma : Jezus is een bewuste bedrieger, knettergek, werd zelf misleid, sneu ventje, of Jezus is echt goddelijk, Gods Zoon. Jezus eist daarom hoe dan ook een radicale reactie : afwijzen omdat hij slecht is, de rug toekeren omdat hij gek is of aanbidden omdat hij God is. Alle drie de reacties zijn goed denkbaar, zijn in lijn met wat Jezus zei en deed, hoe mensen reageerden. Maar wat je niet kan doen is : lauw reageren. Het is onmogelijk om tegen Jezus te zeggen : Daar hebben we echt wat aan, u bent een wijs man. Dat is gewoon oneerlijk. Als Jezus niet is wie hij zegt dat hij is, dan is zijn wijsheid grote onzin en klets hij maar wat. Als Jezus wel is wie hij zegt dat hij is, dan is hij oneindig veel meer dan zomaar een wijs man. Jezus stelt ons voor de keus : je moet iets met wat ik over mezelf beweer. Ik ben God, opstanding en leven, en daarmee totaal anders dan wie dan ook maar. Als ik ongelijk heb, sta ik ver onder al die andere stichters van godsdiensten die zo verstandig en bescheiden waren om niet te beweren dat ze God waren. Als ik gelijk heb, dan moet ik wel de beste manier zijn om te kunnen ontdekken wie God is en hoe de wereld echt in elkaar zit. Maar ik ben beslist niet gelijk aan al die anderen.
Zo is het bij ons en al die anderen gegaan. We hoorden Jezus’ woorden en zagen dat het werkelijkheid werd wat hij beweerde : opstanding en leven. We stellen ons vertrouwen op Jezus, leggen ons levenslot in Zijn hand, vraag is : durf jij dat ook?!
Onze laatste gast is moeder Maria als bruiloftsgast (Johannes 2:1-11, zondagmorgen 21 en 28 februari) : Maar hoe kunnen de dingen in de wereld hersteld worden, hoe is Jezus te werk gegaan?
Maria : ik was op een bruiloft, mijn zoon Jezus was er ook, toen raakte de wijn op, het feest was voorbij… Maar toen maakte Jezus van water de allerlekkerste wijn, maar het was geen wonder, maar een teken. Een teken symboliseert iets, heeft be-teken-is, verwijst naar iets anders : zoals een bloembol teken is dat de bloem komen gaat. En belangrijk : Jezus deed dit als teken aan het begin van zijn carrière/ publieke optreden, heeft betekenis…
Toen Jezus water in wijn veranderde en het feest redde, stapte Jezus naar voren als ware ceremoniemeester, ik ben de Heer van het feest : ik zorg, wat er ook gebeurt, dat een ramp in een feest wordt verandert. Nou hoor ik u denken : maar Jezus kwam toch om te sterven voor onze zonde? Klopt, maar zijn lijden en sterven zet Jezus zelf in een groter verband. Jezus’ lijden, zelfverloochening, opoffering : allemaal als middel dat tot een doel leidt : feestvreugde terugbrengen. Allemaal bedoelt om opstanding, nieuw leven, nieuwe hemel en nieuwe aarde mogelijk te maken. Om een einde te maken aan al het kwaad, zonde, ziekte, dood, ellende en tranen. Jezus maakt duidelijk : ik ben de Heer van het feest, breng de vreugde terug, wil iedereen blij maken, daarom dit teken.
Alles wat Jezus doet, staat in teken van zonde vergeven én het feest terugbrengen in de schepping, op aarde nieuw leven mogelijk te maken, nu in gebrokenheid, straks volmaakt op de nieuwe hemel en nieuwe aarde. Maar hoe bewerkstelligt Jezus die genezing/reiniging van zonde/kwaad én feest terugbrengen?
Het leek alsof Jezus al in de toekomst keek, voorbij deze bruiloft, dit kleine probleem, hij zag iets anders. Alsof hij besefte : ja, ik kan de wereld de feestvreugde geven, de mensheid verlossen van schaamte, schuld en te kort. Daarvoor ben ik naar deze wereld gekomen, om vreugde te brengen, maar daarvoor moet ik sterven. Sterven voor de zonden van wereld en mensheid én om het feest terug te brengen. Op deze bruiloft besefte hij met oneindige vreugde én afschuw tegelijk wat daarvoor nog moest gebeuren. Om ervoor te zorgen dat wij de beker van vreugde en blijde zegeningen kunnen drinken, zou hij de beker van het recht en van straf en van de dood moeten drinken, tot de laatste druppel. Hoe zal Jezus ons onze vreugde bezorgen? De dingen in de wereld herstellen? Door het hemelse bestaan bij zijn Vader op te geven, door eenzaam en onbegrepen te leven, door de weg naar het kruis in te slaan en in onze plaats te sterven, overladen door schande en schuld, onze zonden.
Eeuwenlang slachtten we lammetjes, maar hoe kan onwetend lam de plaats innemen van een denkend mens? Toen zei neef Johannes de Doper : zie het Lam van God dat de zonde van de wereld wegneemt. Al die kleine lammetjes konden de zonde niet wegnemen en hebben dat ook niet gedaan. Maar ze hadden wel be-teken-is. Ze verwezen naar het enig werkelijk onschuldige, onbevlekte lam, Jezus, die dat wel kon én deed. Jezus Christus kwam om te sterven in onze plaats en onze straf op zich te nemen. Toen het feest van mensheid mislukte, stilviel, doods en ellendig, bracht Jezus het feest weer op gang. Zette dans weer in door voor wijn te zorgen, voor brood te zorgen, Hij gaf zijn bloed en lichaam, voor ons.
Jezus is gekomen omdat de wijn op was, het feest van de schepping over was, de vreugde uitgestorven. De wijn is op, de gebrokenheid is overal voelbaar, de breuk God-mens werkt overal in door. Maar Jezus is gekomen, heeft wijn in overvloed gemaakt, het kan niet meer op… Deze resultaten uit het verleden bieden geen… wel garantie voor toekomst, voor het grote en het kleine. Daarom : put in het heden, uit wat je weet over de toekomst. Jezus, te midden van alle vreugde van bruiloftsfeest, terwijl anderen aan het drinken en feesten waren, proefde al iets van verdriet en bitterheid die nog moest komen. Zodat jij en ik die in Hem geloven, te midden van al het verdriet van de wereld, in alle gebrokenheid, al iets kunnen proeven van vreugde die nog moet komen. We hebben heel vaste grond onder onze voeten vanwege vreugde die nog komt, bruiloftsfeest van Lam.
Begrijpen we hoe het feest wordt? Hoe Jezus te werk ging? Dingen in de wereld hersteld worden? We moeten de uitnodiging openmaken, ingaan op de uitnodiging, en dan het probleem zien : de wijn is op. Dan komt het aan op gehoorzaamheid : wat Jezus ook tegen u zal zeggen, doe het! Herinneren we nog de preek van dominee Eva : geloven, volgen, is heel makkelijk, gewoon doen wat Jezus zegt… Geloven is als dansen. Kan je het niet? Geeft niets, ik leer het je, volg mij maar, laat niet los. Hoe wordt de dans weer ingezet? De Heer van de dans haalt je erbij, dansvloer op, en dan het probleem zien : de dans is vergeten. Dan komt het aan op gehoorzaamheid, Jezus zette dans weer in, volgen, leer mij volgen zonder vragen, vertrouwen én genieten.
De hele preek en kerkdienst, inclusief de voorbeelden, is te beluisteren via www.gereformeerdekerkenter.nl
Floris den Oudsten v.d.m.
predikant Gereformeerde Kerk Enter
