Wat is er mis met wereld zoals die nu is?

We dachten er met elkaar over na n.a.v. de ontmoetingen van Jezus met een insider en outsider. In Johannes 3 ontmoet Jezus een moreel hoogstaande insider, politiek en religieus leider van de gevestigde orde. In Johannes 4 ontmoet Jezus een in sociaal, moreel en religieus opzicht buitenbeentje, toevallig ook nog eens vrouw. Als we deze twee ontmoetingen naast elkaar leggen, deze twee uitersten tegelijk ontmoeten, hebben ze dan iets gemeenschappelijks? Want als deze twee mensen iets gemeenschappelijks hebben, dan hebben we allemaal iets gemeenschappelijks… Door deze twee verhalen naast elkaar te lezen, kunnen we zien wat volgens Johannes mis met wereld is. Het gaat over zonde en zondaar, woorden die een eigen betekenis hebben gekregen. Om de ander mee af te schrijven, om jezelf beter voor te doen en de ander te veroordelen. Zo ook in Jezus’ tijd : Jezus ontmoette zondaars, die waren afgeschreven, anderen ontmoetten daarom de zondaars niet. De Bijbelse opvatting over zonde is veel radicaler en verderstrekkend : iedereen is los van God een zondaar… Zijn wij werkelijk geneigd tot alle kwaad? Ja ; tenzij dan dat wij door Gods Geest wedergeboren worden. Heidelberger Catechismus, zondag 8

Het antwoord op de vraag ‘wat is er mis?’ vinden we in de ontmoeting met de insider, ’s nachts, bij kaarslicht én met de outsider, midden op dag, bij een bron, in de volle zon.

 We ontmoeten eerst de outsider, een zondaar met zonde zoals de meesten het herkennen. Jezus reist met zijn discipelen door Samaria. Als hij bij stad Sichar komt, gaan discipelen om eten. Jezus is moe en heeft dorst. Hij zit bij de waterput maar kan er geen drinken uithalen, want heeft geen waterkruik. Maar dan komt er vrouw helemaal alleen, midden op dag, water putten en dan zegt Jezus…

Schriftlezing 1 : Johannes 4 : 7b-19

Jezus zet een radicale stap door het gesprek te beginnen, de vrouw is geschokt als Jezus met haar gaat praten, want Joden en Samaritanen waren aartsvijanden, Joden zagen Samaritanen als minderwaardig en ketters. Het was ook nog eens een schande voor een Joodse man om een vreemde vrouw in het openbaar aan te spreken. Deze vrouw stond overal buiten, zelfs binnen haar eigen kleine onbeduidende hoekje van samenleving. Waar Nathanaël uit Galilea nog kon neerkijken op Jezus uit Nazareth, kon zij op niemand neerkijken… Als Jezus haar aanspreekt legt hij opzettelijk contact over alle barrières heen die mensen tussen zichzelf en anderen kunnen optrekken : ras, cultuur, geslacht, moreel en omgangsvormen : radicaler kan niet. De voorbeeldige, religieuze, joodse man, zonder zonden tegenover de diep gevallen, heidense, Samaritaanse vrouw. Dan begint Jezus over levend water en nooit meer dorst krijgen, waar heeft hij het over? Levend water is beeldspraak voor eeuwig leven, leven met God, die beeldspraak zegt ons niet zoveel. Overal kunnen wij aan drinkwater komen, de meesten weten niet eens wat echt dorst lijden is, maar het is afschuwelijk. Als je na echt dorst lijden weer water proeft is dat meest bevredigende ervaring die er is, water is leven en meer. Jezus zegt : ik heb iets voor jou waar je absoluut niet zonder kan, zoals water voor je lichaam. Maar Jezus zegt nog meer : water redt niet alleen ons leven, maar bevredigt diep van binnenuit. Water van Jezus wordt, als je dat krijgt, een bron binnen in je waaruit water opwelt dat eeuwig leven geeft. Ongelofelijke bevrediging en voldoening die niet afhangt van omstandigheden waarin je verkeert. Waar wordt jij gelukkig van? Wat schenkt jou werkelijk voldoening in het leven? Vaak iets buiten jezelf : op de gebieden Geld-Seks-Macht We denken, als ik dat heb, dan ben/wordt ik echt gelukkig… maar het is iets buiten jezelf. Jezus zegt : niets wat buiten jezelf ligt, kan werkelijk je dorst lessen die binnen in je is. Je hebt water nodig dat nog dieper uit je binnenste opwelt dan de dorst zelf. En Jezus kan dat geven, kan het binnen in je leggen. Ik kan je in het diepst van je bestaan absolute, onpeilbare voldoening geven, ongeacht wat er aan de buitenkant gebeurt, ongeacht de omstandigheden.

Wat het moeilijk maakt om Jezus echt te begrijpen is dat de meeste mensen niet in staat zijn om die diepe, innerlijke dorst precies te peilen en te begrijpen. Zolang je denkt dat je op je eigen manier gelukkig kan worden, zelf wel je eigen dromen kan verwezenlijken heb je Jezus niet nodig, kan je volkomen voorbijgaan aan hoe diep je dorst werkelijk is. De meeste mensen doen zichzelf geloven dat  ze nog geen werkelijke voldoening in het leven ervaren, omdat ze hun doelen nog niet hebben bereikt, dromen nog niet verwezenlijkt. Zo gaan we maar door met het najagen van onze doelen zonder te zien hoe diep onze geestelijke dorst is. Dat verklaart dat mensen die wel hun dromen verwezenlijken, ontdekken dat die ideale omstandigheden waar ze zo naar verlangden geen voldoening schenken waar ze op gehoopt hadden. Film/popsterren die zelfmoord plegen : ze hebben alles, maar zijn diep ongelukkig, geen innerlijke vrede. Iedereen moet iets hebben om voor te leven, maar Jezus’ punt is : je hebt er niets aan als ik dat iets niet ben. Wat jouw ‘iets’ ook is, je wordt er afhankelijk van, je hebt geen toekomst zonder dat ene. Als je het dreigt te verliezen : super bang, als iemand er tussen komt te staan : super boos, als het je niet lukt om het te bereiken, kan je het jezelf onmogelijk vergeven. En als je het weet te bereiken, dan zal het je nooit de voldoening kunnen geven die je ervan verwachtte. Iedereen gaat ergens voor, aanbidt iets, aan ons is de keuze wat we kiezen om te aanbidden. Jezus zegt : behalve als je mij aanbidt, behalve als ik centraal sta in je leven, behalve als je mij probeert om je geestelijke dorst door mij te laten lessen en niet door al die andere dingen, behalve als je inziet dat de oplossing verinnerlijkt moet worden i.p.v. alleen maar aan de buitenkant te kijken, zal wat het ook is dat je aanbidt je uiteindelijk in de steek laten, laten sterven van dorst.

Wij vergeten vaak hoeveel dorst we hebben, omdat we nog denken onze dromen te kunnen verwezenlijken. Zolang kan je nog zonder Jezus proberen er iets van te maken van het leven. Wij hoeven God niet in alles te vertrouwen, omdat we nog zoveel hebben waarop we kunnen vertrouwen. Wat als alles ons zou worden afgenomen, zoals Job, zouden we dan nog steeds in Gods goedheid geloven? Wees in geen ding bezorgd, werp al uw zorgen op God, want Hij zorgt voor u : niet naïef, maar als geloofsbasis. Zonder die geloofsbasis, wat is ons alternatief? Waarop vertrouwen we dan? Onze spullen, eigen kracht? Wij hebben nog water genoeg, levend water zegt ons niets, wij hebben onze eigen bronnen/zekerheden. Maar deze vrouw bij put heeft die illusie niet meer, die zit helemaal er door heen, heeft echte dorst. Ze zegt meteen tegen Jezus :  wat is dat levende water? Wilt u het misschien aan me geven? Dan stelt Jezus een vraag : ga je man halen… Wat doet Jezus? Deze vrouw met haar seksuele geschiedenis voldoet aan traditionele kenmerken van ‘zondaar’. Waarom lijkt Jezus ineens over iets heel anders te beginnen? Van levend water naar mannen? Hij begint niet over iets heel anders, maar stuurt langzaam naar de goede richting. Als je wilt begrijpen wat dat levende water precies is dat ik je aanbied, moet je eerst begrijpen hoe je in je eigen leven op zoek bent geweest. Je hebt geprobeerd om het geluk te krijgen door middel van mannen en dat werkt niet, toch?  Je verlangen naar seks is onvervulbaar en het zal nooit ophouden. De timmermanszoon slaat de spijker op de kop, de vrouw reageert geschokt en ontdekt dat Jezus de Christus/Messias is…

Waar wordt jij gelukkig van? Wat in het Geld-Seks-Macht spectrum verlang jij naar? Het werkt niet, daarom zingen we : Als een hert dat verlangt naar water, u alleen kunt mijn hart vervullen…ik verlang naar u!

Dan die andere ontmoeting die Jezus had net voor deze ontmoeting met een outsider/zondaar. Jezus ontmoet een heel belangrijke man, farizeeër, godsdienstig en politiek leider, midden in nacht.

Schriftlezing 2 : Johannes 3 : 1-7

Valt het je op dat Jezus Nicodemus totaal anders benadert dan vrouw bij de put? Bij de vrouw begint hij vriendelijk, confronteert haar langzaam met haar geestelijke nood. In deze ontmoeting met de insider is Jezus echter harder en directer. Nicodemus begint het gesprek, heel beleefd : ik heb zulke geweldige dingen over u gehoord. Maar Jezus reageert bijna onbeschoft : je moet opnieuw geboren worden. Ik kan me voorstellen dat Nicodemus, die God zijn leven lang aanbeden heeft volgens de strikte joodse traditie, zich beledigd kan hebben gevoeld door deze vreemde uitspraak. Opnieuw geboren worden? Is het nu nog niet goed? Blijkbaar niet, het moet totaal nieuw worden. Nicodemus is een leider van het volk, lid van het sanhedrin, de vergadering van rechters van het Joodse gerechtshof, het gaat hem voor de wind, hij is een vrome farizeeër die hoog in aanzien staat. Veel beter in het geloof dan hij kan je niet krijgen : een super gelovige in positieve zin. Niet iemand die zo diep is gezonken als die vrouw dat alleen radicaal nieuwe start echt toekomst biedt. Jezus confronteert Nicodemus niet met gebrek aan voldoening, ik kan u levend water geven, maar confronteert hem met zijn zelfvoldaanheid, zijn dikke ‘ik’, u moet opnieuw geboren worden. Wat droeg jezelf bij aan je geboorte? Moest je hard werken om het voorrecht te verdienen om geboren te worden? Vond je geboorte plaats doordat jij het zo goed gepland had allemaal? Totaal niet! Je kunt geboren worden niet verdienen en er niets aan bijdragen. Het is een gratis levensgeschenk. Zo ook met opnieuw geboren worden, uit genade, geen enkele inspanning kan haar verdienen.

Je moet lef hebben om zoiets tegen iemand als Nicodemus te zeggen. Jezus zegt dat zondaars buiten er in geestelijk opzicht niet anders aan toe zijn dan Nicodemus binnen. Voor God  zijn ze allebei net zo verloren, ze moeten allebei opnieuw geboren worden. Ze hebben allebei eeuwig leven nodig en dat leven zal  een gratis geschenk moeten zijn. Hoe heeft Jezus het lef om dat te zeggen? Omdat Jezus uitgaat van dieper zondebesef dan de meeste mensen hebben. Waarom die vrouw bij waterput zo door Jezus wordt aangesproken, dat begrijpen we wel. Maar waarom Nicodemus? Waarom is deze voorbeeldige man een zondaar die redding nodig heeft? Omdat zonde op zoek gaan is naar iets anders naast God voor je redding, je geluk. Het is Gods plaats innemen, als het ware je eigen redder en heer worden, het zelf volbrengen i.p.v. Jezus. Eén manier is streven naar geluk, alle morele regels overtreden, GSM als soort van redding : zoals de jongste zoon. Maar er is ook een religieuze manier waarop je je eigen redder en heer wordt : zoals de oudste zoon (zie Lukas 15). Dat je je zo gedraagt alsof God je vanwege jouw goede manier van leven en je voorbeeldige prestaties feitelijk wel moet zegenen en je gebeden wel moet verhoren op die manier waarop jij dat wilt i.p.v. Gods wil. Je ontleent aan je morele goedheid en inspanningen betekenis en zekerheid die anderen ontlenen aan GeldSeksMacht. Het verraderlijke hiervan : religieuze mensen spreken over op God vertrouwen, maar vertrouwen op zichzelf. Je houdt keurig de regels, doet niets verkeerd, maar je hart vult zich met trots, onzekerheid, jaloezie, waarmee je de wereld een verschrikking maakt om te leven voor de mensen om je heen.

Zo zijn Nicodemus en Samaritaanse vrouw allebei zondaars die genade nodig hebben, zo wij allemaal. Jezus noemt onze manier van leven, van overleven : zonde. Wat er mis is? Ons egoïsme. Hij zegt dat je levend water nodig hebt, je opnieuw geboren moet worden, om eeuwig te leven. Je moet je schuld belijden, inzien wat je nodig hebt, God vragen je om Jezus’ wil te aanvaarden.

Stel dat je voorbeeldig leeft, maar niet religieus bent, optie openhoudt dat God bestaat.  Maar je bent een goed mens, dat is het enige wat er toe doet, toch? Maar is dat zo? Stel, een weduwe die haar zoon opvoedt : naar goede scholen/universiteit stuurt wat haar veel kost. Tijdens de opvoeding zegt ze : ik wil dat je goed leeft : altijd de waarheid spreekt, hard werkt en om de armen geeft. Als de jongen afgestudeerd is, begint hij aan zijn carrière en verdere leven, zonder ooit nog contact met zijn moeder te hebben. Stel dat je hem vraagt naar de relatie met zijn moeder : nee, met haar persoonlijk heb ik niets te maken. Maar ik spreek altijd de waarheid, werk hard en geef om de armen. Ik leid een goed leven, dat moest toch? Zouden we dat voldoende vinden? Nee. Zij heeft alles gegeven wat ze had voor zijn toekomst. Meer dan moreel goed leven is hij aan zijn moeder verschuldigd haar lief te hebben, loyaal te zijn.

Als er een God is, dan ben je hem letterlijk alles verschuldigd. Als er een God is, dan ben je hem veel meer verschuldigd dan een voorbeeldig leven, een beetje vertrouwen. Hij verdient het om centraal te staan in jouw leven, als God niet middelpunt van je leven is, is het mis. Zelfs als je een goed mens bent, maar je laat God niet toe als jouw God, of niet voor 100% en/of altijd en overal, dan ben je net zo zondig als Nicodemus en de Samaritaanse vrouw, je bent je eigen redder en heer. Wat er mis is? Stop met zoeken naar verkeerde vormen van redding, naar namaakredders, nep-geluk. Als je al je kaarten zet op goede manier van leven en het gaat mis, dan is er geen hoop meer voor je. Omdat elke andere redder dan Jezus geen echte redder is, geen echte voldoening kan geven. Jezus is enige redder die als je hem ontvangt voldoening schenkt, als je faalt vergeving schenkt. Door zijn dood, kunnen wij opnieuw geboren worden. Jezus volbracht het voor zelfvoldane mensen. Als we dat beseffen, zal ons hart zich afkeren van de dingen die ons in hun greep houden en toekeren naar Christus om hem te aanbidden, ons leven aan Hem toe te wijden, leven te ontvangen. Als nieuw geboren, dankbaar levend uit bron die echt voldoening en geluk biedt, omdat Jezus het volbracht.

De hele dienst inclusief preek, kindermoment en extra voorbeelden is te beluisteren via de website.

 Zondag 21 januari lezen we in beide diensten uit Johannes 11. Daar ontmoet Jezus de rouwende zussen Marta en Maria (‘s morgens) én we ontmoeten een huilende Jezus (‘s avonds). We denken na over de vraag, nu we weten wat er mis is met de wereld : wat of wie kan alles weer goed maken? 

Welkom in beide diensten!