De afgelopen weken van Advent was een periode van verwachting, van uitzien, maar ook van inkeer, zelfreflectie en bekering. We lazen het Bijbelboek Jona, over de profeet Jona die naar Nineve moet, maar God ongehoorzaam is… En als Jona dan gaat, dan blijkt hij maar weinig van Gods liefde en genade voor iedereen te willen begrijpen. Want zo lief heeft God de wereld gehad, dat Hij Zijn eniggeboren Zoon gegeven heeft, opdat ieder die in Hem gelooft, niet verloren gaat, maar eeuwig leven heeft”, dat gaat er bij Jona niet in… Dominee Jona is één van de voorbeelden van ongehoorzaamheid van Israel, Gods mensen, richting God. Waar wij stoppen met onze liefde, daar stopt Gods liefde niet…God gaat door, laat nooit los. Gods mooie plan met de mensheid, met Israel, werd keer op keer vernietigd, Zijn droom werd een nachtmerrie. Waar God droomde dat de profeten, het volk Israel, partner zou zijn, anderen jaloers zouden maken, maar ze zijn ongehoorzaam. En als Gods liefde dan concreet wordt in Nineve, deze slechte mensen een betere toekomst krijgen, dan wil Gods profeet Jona daar niet in meegaan, wordt hij boos… God raakt zwaar teleurgesteld! Het is bizar : Gods trouw ondanks menselijke ontrouw, Gods liefde ondanks menselijke haat, Gods licht in onze duisternis. God gelooft in ons, nu wij nog in Hem. Want Jona toen, deed het ogenschijnlijk helemaal niet zo slecht, hij leek best op ons… Wij hebben meer gemeenschappelijk met Jona en Nineve dan we denken of willen, er is nog weinig veranderd… Halfhartig, onverschillig, ze noemden goede kwaad en kwade goed, in je comfortzone blijven, niet naar Nineve willen. Soms zeggen beelden meer dan woorden :
Er is niets nieuws onder zon, het kwaad uit Nineve stijgt tegelijk op tot God met het kwaad uit onze samenleving, wij die ook massaal deze hoogzwangere vrouw uren zouden negeren, niemand doet iets. Het filmpje trof me. Een hoogzwangere vrouw met kind van 3 die al vanaf 6.00u tot 14.00u daar zit. Niemand die iets doet, iedereen loopt door… hoogzwangere vrouw met kind van 3 wordt 8u genegeerd… Dan wordt er een filmset van gemaakt, velen blijven staan, kijken, filmen. Als dan ‘actie’ wordt geroepen, komt niemand in actie. In de spotlights, maar niemand zoekt haar op… Als het erop aan komt, laten we de medemens, schepsel en kind van God, zo hard vallen… Zijn we schijnheilig : we bidden wel ‘uw wil geschiedde op aarde zoals in de hemel’, maar ondertussen… Of we nu wel of niet ons best doen, we krijgen die hemel op aarde maar niet voor elkaar, terwijl de hel overal los kan breken, in het groot en klein. Maar God laat niet los! Hij deed het niet, keerde Nineve niet om… Meer nog : God komt in actie, het is Kerst geworden, Hij deed het wel, zond zijn Zoon…licht van wereld. Dit licht schijnt in onze duisternis en de duisternis heeft licht niet in haar macht gekregen, niet kunnen overwinnen…

We lezen Johannes 1:1-18

Heeft u wel eens in de spotlights gestaan? Of een toneelstukje opgevoerd, meegedaan in een dramastuk of musical?

1In het begin was het Woord, het Woord was bij God en het Woord was God.2Het was in het begin bij God. 3Alles is erdoor ontstaan en zonder dit is niets ontstaan van wat bestaat. 4In het Woord was leven en het leven was het licht voor de mensen. 14En het woord is mens geworden en heeft onder ons, bij ons gewoond…

Het woord, het gesproken woord, een hoorbare stem is zichtbaar, tastbaar, vlees en bloed geworden. Zoals woorden, dode letters, tot leven kunnen komen. Zoals je een toneelstuk ademloos kunt lezen, maar pas echt tot leven komt als het wordt gespeeld. Het is nog indrukwekkender als je onderdeel bent van een levendig toneelstuk, je er midden in zit. Ik heb weinig verstand van drama en theater, maar bij goed drama/toneel/theater staat er iets op het spel. Dan herken je jezelf in het spel, gaat het om jouw zaak, staat jouw eigen leven op het spel.

De Bijbel leest ook als een groot en groots dramastuk. Bij het drama van de openbaring van God passen eigenlijk geen  toeschouwers. Bij het lezen van de Bijbel ontdek je steeds opnieuw dat jezelf op het podium staat. Logisch, als God de schepper, de schrijver en regisseur van het stuk is. God die de ruimte schept waarbinnen het stuk kan spelen. Daar doen de eerste woorden van Johannes-evangelie ook aan denken. Herinneren ons aan de eerste woorden van de Bijbel, Genesis 1:

In het begin schiep God de hemel en de aarde. De aarde nu was woest en leeg, en duisternis lag over de watervloed; en de Geest van God zweefde boven het water. En God zei: Laat er licht zijn! En er was licht. En God zag het licht dat het goed was; en God maakte scheiding tussen het licht en de duisternis. En God noemde het licht dag en de duisternis noemde Hij nacht. Toen was het avond geweest en het was morgen geweest: de eerste dag.

Daarmee is deel 1 van het drama begonnen, met licht en daarna ontstaan van leven. De mens geschapen naar Gods beeld. Dit eerste deel wordt in mythische taal beschreven met spelers als Adam en Eva, waarna ook de volkeren in zicht komen. Het geeft ook de omvang van de toneelvloer aan. Het is een brede vloer, hemel en aarde, waarop mensheid zich bevindt. God is er wel op betrokken maar op afstand. Het blijft onduidelijk waar het naartoe gaat. Al snel staat hele toneelvloer onder water, overstroomd door de zondvloed. Als de vloer boven water komt volgt er een absurd en ook mislukt project van torenbouw van Babel, dat mensheid in verwarring en verstrooiing achterlaat : chaos, terug naar af…

Deel 2 speelt zich af op een kleiner toneel : Abraham, Izak, Jakob, Jozef,… Het is een intensief en heftig stuk, God is er dramatischer dan in het eerste deel. Grote figuren uit Israel vestigen de aandacht op zich: aartsvaders, koningen, priesters, richters. Mensen van vlees en bloed, met hun hoogte- en dieptepunten. Maar ook zien we profeten, in de Adventtijd lazen we over profeet Jona, andere profeten. De worsteling van een profeet met zijn God en de worsteling van God met zijn profeet. Een haat-liefdeverhouding, tussen God en mens, God en zijn volk. Het lijkt wel of ze alleen maar ongelukkig van elkaar kunnen worden en op elkaar stukbreken. Het volk Israel valt uit elkaar, raakt verstrooit in ballingschap… Het is uiteindelijk de voortzetting van de eeuwenlange crisis met andere ingrediënten…Alles roept en schreeuwt om deel 3…

Deel 3 bevat het beslissende spel. In naam van God van Israel van deel 2 en met oog op volkeren van deel 1 gebeurt wat maar één keer kan gebeuren : het Woord is vlees, mens geworden. Niet een mens naar Gods beeld, maar God zelf wordt mens. God neemt de gestalte aan van de mens, wordt vlees en bloed, God komt in de aardse werkelijkheid zoals deze is en is geworden of verworden. Dit is revolutionair, nergens mee te vergelijken. De regisseur is nauwelijks meer van de hoofdspeler op het toneel te onderscheiden. Dit blijft het meeste verwonderlijke en spannende moment van het hele stuk. Volgens velen kan het ook niet : God die mens wordt? Volgens anderen is het niet nodig en niet wenselijk : Ik kan het prima zonder God. Waar het licht, de spotlight, eerst van hele hemel en aarde al verkleinde naar Israel valt het nu op nog kleiner deel van toneelvloer: Bethlehem. Verder lezend de komende maanden wordt het nog meer gefocust, uiteindelijk op het kruis op Golgotha en het lege graf op Paasmorgen.

Voor nu blijven we even stilstaan bij begin deel 3 : het Woord is mens geworden. Het is niet te bevatten. Het Woord dat er altijd al was, het Woord was bij God, het was God zelf. Alles is er door ontstaan en zonder dit is niets ontstaan. In het Woord was leven en het leven was het licht voor de mensen, en wat voor licht… Het licht zoekt in de duisternis, zoekt ons op.  Zoals een schijnwerper kan zoeken naar drenkeling, verdwaald kind, vermist persoon. Geweldig! Aan alle duisternis, reddeloosheid, verlorenheid, onzekerheid is einde gekomen. Want de duisternis heeft het licht niet in haar macht gekregen, heeft het niet kunnen grijpen. Voor de eerste keer kon de duisternis het licht niet overwinnen. Dat komt, dat vertelt Johannes ons, dit is het ware licht, dat ieder mens verlicht. Niet een enkeling, niet bevoorrechte mensen, niet…  Iedereen, wie je ook bent, wat je ook gedaan hebt. Maar waar duisternis het licht voor de mensen niet kon uitschakelen, daar gebeurt iets dramatisch: de mensen zelf kennen, herkennen, het licht niet. Hij kwam naar wat van hem was, maar wie van hem waren, hebben hem niet ontvangen… De schrijver van het toneelstuk wordt genegeerd, de regisseur weggestuurd, de eigenaar van het theater, komt er niet in…

Ik zou de stekker eruit trekken, lichten uit, deur dicht en op slot. Alles in duisternis achterlaten. Heb je de perfecte wereld geschapen waar de mensen een puinhoop van hebben gemaakt. Bloed, zweet en tranen, heb je zelfs je eigen Zoon er voor over en dan bedanken ze voor de eer en genade. Ik zou, als ik God was, er klaar mee zijn : Stelletje ondankbare, arrogante, … Goddank ben ik God niet. Want de stekker wordt er niet uitgetrokken : God doet het niet. Meer nog : het drama gaat verder, God steekt er nieuwe energie in. Wie hem wel ontvingen en in zijn naam geloven, heeft hij het voorrecht gegeven om kinderen van God te worden. God zegt: wil jij met Mij? God nodigt u, jou, mij uit om met Hem mee te spelen. Het Licht zoekt ons als toeschouwers op en nodigt ons uit.

Dan staan we ineens zelf op het toneel. Andere spelers zijn even weg. Gaan we spelen of lopen we weg? Grijpen we deze kans of vluchten we duisternis is, weg van het licht? Het is een vrije keuze, we worden niet gedwongen, terwijl we hoe dan ook in dit dramastuk van God zitten. Hij heeft ons geschapen met een plan, als onderdeel van het totale dramastuk. We zijn geen marionet, maar ontvangen wel de uitnodiging om de rol die de regisseur voor je heeft gekozen op je te nemen. Daarbij accepteren dat je het leven niet zelf uitvindt, maar de rol op je nemen waarvoor je wordt uitgenodigd. Daarbij gaat het niet om jou alleen, maar om het geheel. Meespelen in het stuk van God haalt het beste in je boven, tilt je boven jezelf uit. De angst dat je aan handen en voeten gebonden bent in een leven met God zit diep. Omdat veel mensen die zich christen noemen krampachtig en wettisch leven. Maar op het toneel zijn weinig regels, gaat het om spontaniteit en passie. De weinige spelregels willen voorkomen dat je buiten spel komt te staan. Als het zwaar valt, weten we dat God zelf onderdeel van het spel is geworden. In Jezus werd God mens, dienaar/slaaf, de rol waar iedereen voor bedankt. Wat doet het met u, jou en mij dat God mens werd, Hij ingreep in toneelstuk dat chaos, hel op aarde, was geworden? Om van het zooitje ongeregeld dat aanrommelt in duisternis, weer iets prachtigs te maken, hemels. Binnenkort start belijdeniscatechisatie, 20 avonden nadenken over thema’s uit dit Bijbelse drama.

God nodigt u, jou en mij uit om mee te spelen in zijn stuk, op zijn toneelvloer, volgens zijn script…

We weten wat de twee reacties zijn: Bedanken of danken. Aannemen of afwijzen. Ontvangen of wegsturen. Kennen of ontkennen. Geloof of ongeloof. Licht of duisternis. Wat is uw, jouw en mijn reactie?

We vieren vandaag niet alleen het wonder van de geboorte van Christus, maar ook het wonder van de geboorte/wording van Gods kinderen. Wie Hem wel ontvingen en in zijn naam geloven, heeft Hij het voorrecht gegeven om kinderen van God te worden. Geloof in Christus, verwonder je, om zo ook zelf nieuw geboren te worden, te leven als kind van God.

De hele kerkdienst, inclusief de liederen gezongen door soliste Annemiek Imhof-Lubbers, is via de website na te beluisteren.

Floris den Oudsten v.d.m.
predikant Gereformeerde Kerk Enter