In deze dienst denken we na over de vraag hoe de dingen in de wereld hersteld kunnen worden. Hoe is Jezus te werk gegaan? Eerder stonden we stil bij de ontmoeting van Jezus met de sceptische student Nathanael, die openstaat voor Jezus’ kijk op wereld. De ontmoeting van Jezus met insider Nicodemus en outsider Samaritaanse vrouw, die allebei een nieuwe start nodig hebben, mét Jezus. En de ontmoeting met de rouwende zussen Maria en Martha, Jezus die woedend wordt, afrekent met dood en verderf. Vanmorgen ontmoeten we Jezus op een bruiloftsfeest waar iets verschrikkelijks dreigt te gebeuren: de wijn is op. Want wat zou er zijn gebeurd als op jouw bruiloft de wijn op was geraakt, op zou raken?
We lezen Johannes 2 : 1-11 en 23-25

De wijn is op…, en daarmee is eigenlijk het feest voorbij… Dit is meer dan ongebruikelijk. Het is een drama met grote gevolgen, vooral in een traditionele cultuur van eer en schaamte. Om het verhaal te begrijpen moeten we begrijpen wat er gebeurt. Het is geen wonder, maar een teken. Een teken symboliseert iets, heeft be-teken-is, verwijst naar iets anders, zoals een bloembol verwijst naar de  bloem die komt. Jezus hoefde niets te doen, maar hij deed het wel en toen hij dat deed toonde hij zijn grootheid… Belangrijk : Jezus doet dit als een teken aan het begin van zijn carrière/ publieke optreden. Binnenkort zijn er gemeenteraadsverkiezingen, en als je als lijsttrekker van een nieuwe partij wilt mee gaan doen, dan denk je goed na over waar en hoe jij je publiekelijk presenteert. Je laat niets aan toeval over zodat alles wat je zegt/doet de boodschap overdraagt van waar het jou om gaat. Maar wat wil Jezus duidelijk maken? Welke gedachte zit hier achter? Wat betekent dit? Er gaat niemand dood, niemand is door demonen bezeten, niemand komt om van de honger. Waarom kiest Jezus voor een bruiloft waar de wijn op is, om duidelijk te maken wat Hij komt doen? Waarom gebruikt Jezus zijn eerste wonder, wonderteken, bovennatuurlijke kracht om heel veel goede wijn te maken zodat het feest waar goed gedronken wordt, door kan gaan? Waarom doet Jezus dat in Godsnaam? Dat verzin je toch niet? De Zoon van God begint zijn carrière met het redden van een feest dat droog valt? Nee, zoiets verzint niemand. Nee, het zal wel echt zo zijn gegaan… Nu was het niet zomaar een bruiloftsfeest met te weinig wijn, het was een drama, een schande. Maar ondanks schaamte en schande, het was geen kwestie van leven of dood. Wat vertelt dit over de boodschap van Jezus, de Zoon van God? Wat is de be-teken-is hiervan?

In vers 9 lezen we over de ceremoniemeester, de persoon die feest moet laten slagen, er voor moet zorgen dat het een groot feest wordt. Als Jezus water in wijn verandert en het feest redt, stapt Jezus naar voren als de ware ceremoniemeester. Ik ben de Heer van het feest : ik zorg, wat er ook gebeurt, dat een ramp in een feest wordt verandert. Maar Jezus kwam toch om te sterven voor onze zonde? Klopt, maar zijn lijden en sterven zet Jezus zelf in een groter verband. Jezus’ lijden, zelfverloochening, opoffering : allemaal als middel dat tot een doel leidt : feestvreugde (terug)brengen. Allemaal bedoelt om opstanding, nieuw leven, de nieuwe hemel en nieuwe aarde mogelijk te maken. Om een einde te maken aan al het kwaad, zonde, ziekte, dood, ellende en tranen. De aardse feesten zijn niets vergeleken met het eeuwige feest dat straks aanbreekt. Zij die nu in Jezus geloven, zullen van binnen nu al die vreugde ervaren, voorproefje van die vreugde. Een voorproefje dat enorm troostrijk en verfrissend is in de moeilijkste en droogste tijden, als levend water. Daar is Jezus uiteindelijk voor gekomen, om dat te realiseren, daarom is dit zijn eerste wonderteken. De Bijbel gebruikt veel zintuiglijke taal om te spreken over Gods redding en God zelf. Psalm 34 : proef en geniet de goedheid van HEER; Psalm 63 : uw goedheid proeven, uw hulp wordt nooit tevergeefs verwacht. Door te proeven ga je verder dan wat je met je verstand weet, waar je mee instemt als feit (voorbeeld van chips). Door te proeven ga je het ervaren met je lichaam naast het weten met je verstand, zoals bij het avondmaal… Jezus wil overweldigende vreugde en diepe hartsvervulling geven, niet alleen later maar nu. Ik geef toe als predikant van deze gemeente, onze vreugde is wat ingetogen. Maar de Bijbel is er duidelijk over. En Jezus kende zijn klassiekers, heeft misschien wel gedacht aan Jesaja 25:6-8De HEER van de legermachten zal op deze berg voor alle volken een feestmaal met uitgelezen gerechten aanrichten, een feestmaal met gerijpte wijnen, met uitgelezen gerechten vol merg, met gezuiverde gerijpte wijnen. En Hij zal op deze berg verslinden de sluier waarmee het gezicht van alle volken omsluierd is, en de bedekking waarmee alle naties bedekt zijn. Hij zal de dood voor altijd verslinden, de Heer HEER zal de tranen van alle gezichten afwissen en de smaad van Zijn volk wegnemen van heel de aarde, want de HEER heeft gesproken. Dan wordt alle droefenis ongedaan gemaakt…. Meer nog: Want ik ben ervan overtuigd dat het lijden van de tegenwoordige tijd niet opweegt tegen de heerlijkheid die aan ons geopenbaard zal worden. (Romeinen.8: 18)

Ons einde is niet naar de hemel gaan aan het einde, maar een nieuwe begin op de nieuwe hemel en nieuwe aarde. Dostojewski parafraseert Moeder Teresa : De werkelijkheid aan het einde van de tijden zal zo overweldigend zijn, de vreugde zo ongelofelijk groot en de voldoening zo fantastisch dat het meest afschuwelijke leven aan zal voelen ‘als een nachtje in een slecht hotel’

Jezus maakt duidelijk : ik ben Heer van het feest, ik breng vreugde terug, wil iedereen blij maken, daarom dit teken. Jezus gaat de fout van het bruidspaar herstellen én de fout van de mensheid, als ceremoniemeester…

De wijn is op… Dat is meer dan alleen een vervelende gebeurtenis, het is een grote vernedering in een cultuur van schaamte en eer. Deze jonge mensen wisten dat ze openbaar te schande stonden en de schuld kregen. Jezus zorgt voor vreugde, hun bruiloft zal om iets anders nooit meer vergeten worden : feest en wijn. Door de watervaten te gebruiken die normaal gebruikt werden voor ceremoniële wassingen, reiniging, maakt Jezus duidelijk dat hij naar de wereld gekomen is om daadwerkelijk reiniging te realiseren. Vreugde terugbrengen in een wereld waar telkens de wijn op raakt, het feest stopt, door zonde, schuld, tekort.

Want dat is grote probleem : ons vertrouwen op Geld-Seks-Macht met of zonder godsdienst, (deels) leven zonder God. De vreugde van Jezus is niet te begrijpen zonder ‘zonde’, zonder besef ‘in zonde ontvangen en geboren’. Ten diepste weten we van binnen wel dat er iets heel erg mis is met ons, er weinig te feesten valt. Waarom werken we zo hard, doen we zo ons best, willen we altijd gelijk hebben, is het nooit genoeg, maken we ons druk over hoe we er uit zien, we overkomen op anderen, wat anderen van ons vinden? Omdat we bewust/onbewust weten dat er iets mis is en we ons zelf proberen te reinigen, mooier te maken, onszelf te bewijzen, wij zijn oké, of te verbloemen, wij vallen nog wel mee, moet je die ander zien. Ik ben niet grootste mislukkeling die er maar bestaat. En dat willen we bewijzen door ons leven te leven zoals we het doen. We weten dat we falen, mislukkelingen zijn. Stop elkaar te doen geloven dat het niet bestaat, wel meevalt… Er is meer egoïsme en zonde in ons dan we willen geloven en heel veel in ons wat we niet willen geloven. Ook als je niet gelooft in God, zul je weten of nog gaan ontdekken dat er dingen in je eigen hart leven die je irriteren, je moeten doen erkennen : ik wist niet dat ik er toe in staat was. Het probleem is namelijk dat we allemaal tot het ergste toe in staat zijn.

Adolf Eichmann was nazi en een van de architecten van Holocaust, de vernietiging van 6 miljoen joden in WO II. Na de Tweede Wereldoorlog vluchtte hij naar Zuid-Amerika waar hij in 1960 gevangen werd genomen,  om in Israel terecht te staan. Hij werd berecht, schuldig bevonden en ter dood veroordeeld. Maar tijdens  zijn proces vond er een opmerkelijk incident plaats. Eén van de getuige die hem de verschrikkelijke misdaden tegen de menselijkheid had zien begaan waarvan hij beschuldigd werd, was Yehil De-Nur. Tijdens zijn verhaal en toen hij Eichmann zag zitten in de glazen kooi stortte hij in, viel op grond en moest huilen : het is een dramatisch moment. Later werd gevraagd waarom dat gebeurde. Door pijnlijke herinneringen, door haat? De-Nur : ineens drong het besef tot me door dat Eichmann geen demon was of zoiets, maar gewoon een mens. Ik werd bang van wat dat over mijzelf zegt…ik zag waar ik toe in staat ben…net als hij.

Je kan nazi’s een lager soort mens vinden, die niets met ons gemeen hebben, denken dat wij niet in staat zijn tot wat zij deden, wij normaal/beter, maar dan heb je een probleem. Het engste van die zwarte bladzijde uit de geschiedenis is niet die paar individuele kwade architecten, maar de medeplichtigheid van grote aantallen mensen in een samenleving met een hoogstaande cultuur. Daardoor is het onmogelijk om dat tijdperk af te doen als het werk van een paar individuele monsters. Daarnaast, nazi’s een lager soort mensen noemen of anders dan wij, met een kronkel in het hoofd, is in feite precies dezelfde redenering gebruiken die hen tot hun onvoorspelbare gruweldaden brachten. Ook zij dachten dat bepaalde groepen mensen van een lager soort waren en onder hen stonden. Durf jij te beweren dat je dat nooit zou doen, het niet in je hebt? Trap jij in dezelfde kuil als hen? De overgrote meerderheid van de nazi’s en de miljoenen die hen gehoorzaamden waren geen monsters met klauwen. Iemand anders die het proces-Eichmann volgde: hij is absoluut geen psychopaat, straalde geen haat of woede uit. Hij was een gewone man die een carrière had proberen op te bouwen, zoals u, jij en ik… Dat is de banaliteit van het kwaad : het kwaad houdt zich schuil in harten van alle heel gewone mensen… Het zou dus eerlijker zijn om te zeggen : ik ben op de een of andere manier gelijk aan hen die verschrikkelijke dingen hebben gedaan, we zijn allemaal in zonde ontvangen en geboren. Eens?! Tijdens het doopgesprek hebben we het gehad over Abu Ghraib (beluister de preek voor de toelichting hierbij) : het kwaad houdt zich schuil in harten van alle heel gewone mensen… Diep binnen in mij moet iets zitten wat in staat is tot enorme wreedheid en egoïsme en ik wil het niet zien. Jezus wist natuurlijk wel dat het er zat. Velen geloofden in zijn naam, maar Jezus zelf had geen vertrouwen in hen, omdat hij hen allemaal kende, hij wist zelf wat er in een mens omgaat. Hoewel voor de meesten van ons het egoïsme en de zonde van ons hart niet leidt tot openlijke criminele daden van geweld en wreedheid lijden mensen om ons heen er wel onder. Ook doen we daardoor God die ons geschapen heeft  naar zijn beeld, te kort. Jezus is gekomen om ons daarvan te reinigen, om ons te zuiveren van alles wat er in geestelijk opzicht mis is met ons en daar begint hij al heel vroeg mee als we baby’s dopen. Hoe Jezus dat doet : later meer daar over. Voor nu : de doop als teken en zegel van geestelijke reiniging, zuivering van zonde, ons leven is veilig bij Jezus. Want Christus is gekomen als Heer van het feest, er is weer wijn, waardoor het weer feest kan worden. De dans was vergeten, het ritme verstoord, maar Jezus zette dans weer in. Danst u, dans jij mee?

 

Floris den Oudsten v.d.m.
predikant Gereformeerde Kerk Enter