Vader Jozef weet heel goed namen te kiezen voor zijn twee zonen. De oudste noemt hij Manasse : God heeft mij al mijn moeite en heel mijn familie doen vergeten. De tweede noemt hij Efraïm : God heeft mij vruchtbaar doen worden in het land van mijn verdrukking. Jozef doet met deze namen alsof het klaar is, de moeite en de familie zijn vergeten. Of wil hij er niet meer aan denken? Misschien doet hij het tegen beter weten in, omdat dat beter uitkomt? Hoe dan ook, God blijkt werkelijk met hem te zijn, niet alleen hoe lager, hoe dieper… bij Potifar en in de gevangenis. Maar drie keer is scheepsrecht, Jozef is nu echt verhoogd en de tweede man van Egypte. Maar het is nog lang niet af, ook niet na 20 jaar. Dromen en God, prima, maar God heeft de regie, ook in deze soap.
We lezen Genesis 42
Vandaag weer een nieuwe aflevering in de soap Jozef, na de feel-good cliffhanger van vorige week :
Jozef (met mooie vrouw getrouwd, twee kids) die zich voor het oog heeft verzoend met de situatie. Maar er is honger in Egypte en omstreken, uit alle landen komen ze naar Egypte, zou het dan toch? Het is ook een nieuwe fase in de familiegeschiedenis van Jakob : 20 jaar na zijn dromen en verkoop door zijn broers naar Egypte, komen de broers zelf naar Egypte. Dus toch, een vervolg in deze soap, met een nieuwe aflevering, de ‘gelukszoekers’. Want gelukszoekers zijn van alle tijden, mensen die huis en haard verlaten om van andermans overvloed een graantje mee te pikken. Deze zondag is de collecte voor zulke gelukszoekers, die gelukkig in hun eigen land blijven. En andere gelukszoekers laten we lekker verdrinken. Al hebben we nu met onze goede vriend Erdogan een deal gesloten dat hij zorgt dat er gewoon niemand meer in een bootje stapt. Goed mogelijk dat bij die gelukszoekers ook een oude vader zei : waarom kijken jullie elkaar aan?! Zie ik heb gehoord dat er toekomst in Europa is, trek erheen en verwerf daar een toekomst voor ons, zodat wij in leven blijven en niet sterven. Want daar hebben ze vertrouwen in de toekomst, tenminste, de Nederlandse regering.
Via de welbekende karavanen naar Egypte, die vervelende broertjes meenemen, horen Jakob en zonen van graan die te koop is in Egypte. Jakob neemt initiatief, vindt zijn zonen maar besluiteloos. Maar Egypte lokt ze blijkbaar niet echt, vanwege Jozef? Hier zien we het hongermotief: dat lezen we vaker in de Bijbel, mensen komen pas in actie als de hongerdood dreigt. Mannen hebben niet zo snel een knagend gevoel, over het verleden, behalve als de buik leeg is.
Opvallend : er wordt nu niet meer gesproken over Jakobs zonen, maar over Jozefs broers. Juda is inmiddels weer terug bij zijn broers en vader, na zijn uitstapje naar Hira uit Adullam, met Tamar. Er gaan zoveel mogelijk broers naar Egypte om zoveel mogelijk eten op te halen. Opvallend dat het geaccepteerd wordt dat Benjamin thuis blijft, want dat betekent minder eten. Jakob is duidelijk : Benjamin gaat niet mee, anders zou hem een ongeluk kunnen overkomen. De anderen mogen blijkbaar wel een ongeluk overkomen, Benjamin niet, Benjamin als de nieuwe Jozef. Jakob gaat ook hier bij herhaling in de fout, met een nieuw lievelingskind, hoe hardleers… Hij heeft geen fijne oude dag : verscheurd door angst om Benjamin en verdriet om Jozef.
Zo gaan ze naar Egypte net als Abram en Izak in tijden van hongersnood… Gen. 12:10 en 26:1. En ja hoor, Jozef herkent zijn broers…uit duizenden. Ze buigen voor Jozef, maar het zijn er nu nog maar 10, geen elf, geen vader, geen moeder. De hit ‘Dromen zijn bedrog’ duikelt uit de top 40…
Maar waarom doet Jozef zo? Waarom vliegt hij ze niet gelijk om de hals. Of laat hij ze niet direct vermoorden? Wraak? Onwaarschijnlijk, dat gaat anders, directer, wreder. Ambtelijke rechtvaardigheid? Hij moet zijn werk doen, als jullie spionnen zijn dan… bevel=bevel. Opvoeding? Jozef kent zijn broers ook een beetje, ze hebben van huis uit weinig besef van normen en waarden. Denkend aan zijn dromen? Wil hij ze testen? Of ze echt veranderd zijn?
Ze herkennen Jozef niet: glad geschoren, dood gewaand, hij spreekt Egyptisch, kleding enzo Maar we moeten niet vergeten hoe ze Jozef voor het laatst hadden gezien : bij de verkoop uit de put.
Jozef neemt de tijd om te zien hoe de vlag er inmiddels bijhangt. Hij is niet gelijk overtuigd, zijn het eerlijke mannen? Hoe dan ook, de gelukszoekers worden hard aangepakt. En wij als lezers denken : wie kaatst kan de bal verwachten, boontje komt om zijn loontje. En, eens zien hoe het spel afloop dat Jozef gaat spelen met zijn broers…nu hij de kaarten schud.
Jozef zet gelijk hoog in : Benjamin moet gehaald worden. En dat het serieus is, blijkt als ze 3 dagen worden opgesloten. De broers herbeleven het gebeuren van 20 jaar geleden, weer een broer minder, weer een pijnlijke boodschap aan vader brengen. Want ze denken gelijk aan Jozef. Dat blijkt ook wel als Jozef zijn broers hoort spreken. Ze zien het als een rechtvaardige straf : wij zijn schuldig vanwege Jozef. Zo blijkt : al is de leugen nog zo snel, de waarheid achterhaalt haar wel…ook na 20 jaar nog… We horen ook over Jozefs gevoelens die we niet Genesis 37 lazen: hoe hij angstig om genade smeekte. Ruben haakt er op in: zie je wel, ik had wel gelijk, maar jullie wilden niet luisteren. Zo hoort Jozef dat Ruben toen er niet mee eens was en hem had willen redden. Het ontroerd Jozef, maar hij is nog niet overtuigd. Werd daarom Ruben als oudste gepasseerd en werd daarom Simeon gevangen genomen? Maar we zien dat de broers ook minder van God los zijn gaan leven : wat doet God ons aan? We hoeven niet te hopen op tegenslag, maar tegenslag kan blijkbaar louterend werken…bezinnend.
Als ze thuis ‘alles’ vertellen blijkt dat ze niet ‘alles’ zeggen. Ze verzwijgen de 3 dagen gevangenis, Simeon die nu in de gevangenis zit, de doodstraf als ze zonder Benjamin terugkomen, geld dat ze vonden in graanzak van één van hen, de onderlinge gesprekken over Jozef, de straf van God. Ze proberen Jakobs angst te verzachten.
Als ze het geld in alle zakken ontdekken, worden ze bevreesd, allemaal. De broers vanwege het versterkte schuldgevoel en idee dat Gods oordeel hen nu treft. Jakob nu voor de 2e keer zijn zonen met 1 zoon minder thuiskomen maar wel met extra geld. Wat voeren ze in hun schild? Wat willen ze de volgende keer met Benjamin? Ook een list? Jullie beroven mij van mijn kinderen. Voor de broers blijft er meer erfenis over, met minder erfgenamen, voor vader meer verdriet.
Ook Ruben kan zijn vader niet overtuigen. En ze durven niet de waarheid op te biechten. Alle broers, niet alleen Simeon, zitten gevangen, gevangen in de leugens uit het verleden. Waarom zegt Ruben het dan? Om zijn overspel met Bilha goed te maken? Grootmoedig, maar dwaas. Maakt geen indruk op Jakob: hij neemt niet het risico om naast Simeon en Benjamin ook nog 2 kleinzoons te verliezen. Het versterkt waarschijnlijk alleen maar Jakobs verdenkingen.
De betrokken personen hebben allemaal hun idee van Gods ingrijpen in hun leven. Maar dat Jozef onder al die hongerigen zijn broers ontdekt, is al goddelijke leiding.
Jozef heeft in 20 jaar heel wat familiepatronen doorbroken: kwaad spreken, seks, op God vertrouwen. De HEER is het met hem, geeft betekenisvolle namen, probeert verleden loslaten, geeft broers nieuwe kans. 20 jaar om de man te worden die hij nu is. Hopelijk dat ons kijk- en leesgedrag sneller verandert, zoals Jozef wegvlucht bij Potifar : weg ermee! Maar karaktervorming en omgaan met familieruzie heeft tijd nodig. De broers zijn ook veranderd in die 20 jaar : ze halen God er ook bij, leven niet meer van God los. Maar ze verzwijgen nog wel steeds de waarheid voor hun vader. Zijn ze eerlijk zoals ze zeggen? Jozef blijft de open zenuw, gelijk denken ze aan Jozef en Gods straf. En vader Jakob lijkt weinig verandert: Jozef weg, dan maar Benjamin verwennen en voortrekken. De gelukszoekers zijn nog steeds ellendelingen, een stelletje doe-het-zelvers, schijn-heiligen…en wij?
Volgende week vieren wij het heilig Avondmaal. De Heer zelf roept ons om naar zijn opdracht zijn dood te verkondigen. Hij wil aan zijn tafel troosten en bemoedigen wie in Hem geloven. Door de Bijbel kennen wij Gods wet, de leefregels van Christus’ Koninkrijk. In het licht daarvan zien wij dat we iedere dag tekortschieten in geloof, hoop en liefde. De Heer is trouw, wij zijn vaak ontrouw. Dagelijks maken we onze schuld tegenover Hem groter.
Nu kunnen wij de maaltijd van Gods genade slechts ontvangen, wanneer we in gehoorzaamheid aan het Woord van God als Gods kinderen willen leven. Daarom onderzoekt ieder van ons zichzelf:
Heb ik van harte berouw over mijn zonden, waarmee ik God en mijn naaste kwets en mijzelf de volle vreugde van het leven met de Heer ontneem?
Geloof ik dat God mij volkomen vergeving van zonden wil geven, alleen door het lijden en sterven van Jezus Christus, zijn Zoon, onze Heer?
Ben ik oprecht bereid God te dienen in de kracht van de heilige Geest?
Ieder die zo zijn heil zoekt in Christus alleen, mag zeker weten dat geen zonde of zwakheid ons kan scheiden van de liefde van Christus, onze Heer. Verkondig in het eten van het brood en het drinken uit de beker vol vreugde de dood van onze Heiland. Belijd in gehoorzaamheid aan zijn Woord de drie-enige God. Zo nodigt Christus u aan zijn tafel en mag u zich opnieuw gesterkt weten door het sacrament van brood en wijn.
