Na de put-ervaring en verkoop op Marktsplaats door zijn broers, omdat Jozef zich onmogelijk had gemaakt bij zijn broers, omdat hij super irritant gedrag vertoonde (roddels, leugens, voortrekken, dromen vertellen) gaat het nu goed met Jozef in Egypte. Hij is op Marktplaats gekocht door een vooraanstaande man, Potifar, bevelhebber van lijfwacht van Farao. Potifar is Jozef goedgezind, Jozef vindt genade in zijn ogen, wordt Potifars persoonlijke bediende. Alles in huis en wat hij verder bezat geeft hij Jozef in beheer, hij maakt hem verantwoordelijk voor alles. Alleen zijn eten niet, vanwege vergiftiging? Of is hij een emotie-eter? Potifar kan zich zo focussen op zijn werk, heeft zo geen oog meer voor andere dingen, zijn vrouw…
Genesis is duidelijk: het gaat goed met Jozef en met Potifar, omdat de HEER met Jozef is. Dat lees je telkens, in verzen 1-6 drie keer : de HEER, de God die was, is en zal zijn, die is met Jozef. Vanaf het moment dat Jozef er is, begint de HEER Potifars bezit te zegenen, omwille van Jozef, zoals Laban voorspoed en succes had met zijn schapen, omwille van Jakob.
Jozef uit Gen.37 is blijkbaar veranderd. De HEER is met hem, hij kan dienen en krijgt vertrouwen. Patronen worden doorbroken, boezemzonden verdwijnen, nieuwe ronde, nieuwe kansen, Jozef is een nieuw mens. Onmogelijk maar waar : Jozef is ineens een totaal ander persoon in deze familiesoap…
Anderen worden gezegend door de aanwezigheid van een mens met wie de HEER is. Je omgeving vaart er wel bij met iemand die God dient. De huizenprijs in jouw straat stijgt, wie wil er niet wonen? De onderneming waar je werkt, gaat het voor de wind, wie wil er niet werken of klant zijn? Er komt een wachtlijst voor jouw werkgroep, jullie studentenhuis, jouw sportteam… Als jij God dient, heeft dat effect op je omgeving : niet de werken van het vlees, maar de vrucht van de Geest groeit. Liefde/blijdschap/vrede/geduld/vriendelijkheid/goedheid/geloof/zachtmoedigheid/zelfbeheersing Anderen plukken daar vruchten van. Het geheim van de christelijke geloofsgemeenschap is dat anderen Gods goedheid proeven. Zolang wij de lofzang gaande houden, volharden in gebed, God liefhebben boven alles en de naaste als onszelf. Voor iedereen die nu met € tekens in de ogen zit te luisteren, er staat niet dat het om geld gaat. Voorspoed en geluk zit gelukkig vaak in het kleine, is onbetaalbaar…
De zegen van de HEER rustte op alles? Toch niet… Bij zo’n successtory weet je: ergens gaat het mis. Bij GTST en al die andere, wat je vroeger keek, ging er dan ook vaak iets mis…
Alles lijkt prima en voorspoedig te lopen totdat … Genesis zou Genesis niet zijn als het weer fout gaat op seks gebied, de schone schijn. Een verhaal uit zo’n achterlijk boek dat ineens wel heel modern overkomt : een vrouw die de man actief verleidt. Evenals moeder Rachel, is Jozef mooi van gestalte, knap om te zien, aantrekkelijk, nog geen twintig. En dat gaat op een bepaald moment problemen geven. Genesis is heel sober, maar onwillekeurig ga je het plaatje inkleuren. Was Potifar zo enthousiast over zijn nieuwe aanwinst Jozef, zoals een man over een nieuwe auto? Is de vrouw jaloers op die slaaf die alles voorspoedig maakte? Alle aandacht van haar man krijgt? Of zijn ze ongelukkig getrouwd? Voor de buitenwereld een goed huwelijk, maar binnenskamers… Was zij uitgehuwelijkt aan een oudere man, totaal niet aantrekkelijk, geen enkele romantiek of liefde? Potifar was vaak afwezig, elk stadje een ander schatje? Wat zijn vrouw op gedachten bracht?
Tussendoor : Zeg jij het als je ongelukkig bent in je huwelijk? Vragen jullie nog wel eens aan elkaar of je werkelijk gelukkig bent? Zoeken jullie hulp? Of stort jij je in je werk? Sport? Netflix? Drugs?
Zal Potifars vrouw knap en aantrekkelijk zijn geweest? Belangrijke mensen hebben vaak jonge en aantrekkelijke partners, ook als ze zelf niet aantrekkelijk zijn… Dat was toen denk ik niet anders. Als het een oude, onaantrekkelijke vrouw was geweest, zou het voor Jozef ook helemaal geen verleiding, geen gevecht zijn geweest… En over een ouwe fiets had maagd Jozef waarschijnlijk vast nog nooit gehoord.
Als de vrouw begint te flirten, haalt Jozef gelijk God erbij. Jozef weerstaat de voortdurende verleiding van Potifars vrouw. Hij beargumenteert ook uitvoerig waarom hij niet ingaat op haar voorstel. Hij wil het geschonken vertrouwen van Potifar niet beschamen. Het zou ook een misdaad zijn, als slaaf zou hij gedood mogen worden door Potifar. Opvallend : Jozef zegt niet dat hij het niet wil…
Maar het kan ook niet voor God, het zou zonde zijn, niet zoals God bedoeld had. Dit laat zien dat Jozef in het verre land dichter is gaan leven bij God. Jozef staat dag aan dag bloot aan de verleidingen, en dag aan dag weigert Jozef. Zou zo’n Jozef in het echt bestaan vandaag de dag? Dagelijks verleiding, maar niet toegeven? Jozef kon niet anders, hij moest gewoon blijven werken, hij kon als slaaf niet wisselen van baan. Ook wanneer de vrouw Jozef wil dwingen, geeft Jozef niet toe en vlucht hij naar buiten.
Is die vrouw nu een slechte vrouw, een sloerie/slet? Als getrouwde vrouw is dit niet de bedoeling, hoe ongelukkig je ook bent. Het zegt dus veel over die relatie, blijkbaar mist ze iets. Potifar was ook weinig thuis, had weinig/geen aandacht voor wat er thuis speelt, daar had hij Jozef voor. Of zat ze in midlife-crisis en is zo’n knappe kerel, aantrekkelijk om te zien, begin van het drama? Jozef die ook nog eens zeer voorspoedig is, alles wat hij doet is een succes, ook relationeel? Was Jozef een heel speciaal iemand, de eerste man voor wie ze echt liefde voelt? Of zijn er ook vrouwen die heel bewust, terwijl ze alles hebben, met vuur spelen? Heel bewust overspel plegen, met anderen het liefdesspel bedrijven, de echt breken, ontrouw zijn… Vreemd gaan, naast hun eerste liefde een tweede liefde, second love, opzoeken.
Voor het zwakke geslacht, de mannen : Als jij in Jozefs schoenen had gestaan, had die vrouw dan ook zo veel moeite moeten doen? Of was je gelijk met haar het bed in gedoken? Volgens vrouwen is Jozef uniek, zou geen man bestand zijn tegen deze verleidingen. En tegelijk : als je elke dag bloot staat aan verleidingen, niet even, maar voortdurend, als een specifieke vrouw je verleidt, in bed wil hebben, dan krijg je een man de kop wel gek.
Vrouwen : ik denk dat veel mannen vandaag de dag elke dag bloot staan aan die verleidingen. Vroeger waren het bepaalde blaadjes, nu zitten de pornozenders gewoon in het tv-pakket. En niemand merkt als je lid bent van datingsites…porno kijkt, erotische chat… En voor vrouwen is dat het ook steeds meer ‘gewoon’ geworden om te kiezen voor het avontuur.
Hoe (on)gelukkig je ook bent getrouwd, ga geen avontuur aan met je beeldscherm of met een ander. Zoek niet een second love maar blijf bij je eerste liefde : zoek hulp!
Jozef had geen keuze, moest standhouden, er voor vechten. Wij zijn trouwens vaak wel in staat om keuzes te maken. Om van baan te veranderen vanwege collega, om computer/telefoon van filter te voorzien, computer in woonkamer te zetten i.p.v. zolder, bepaalde tv-kanalen te laten blokkeren. Wij hoeven niet telkens het hol van de leeuw in zoals Jozef. Pas op voor die momenten dat niemand er is, dat je gegrepen wordt, achter je computer, op je werk.
Zou jij op Jozef willen gaan lijken? Niet (meer) toegeven aan verleidingen? Hoe zou je dat kunnen volhouden? Als je vriend(innet)je telkens er over begint, je collega blijft flirten, … Jozef moet er voor vechten, het komt ons ook niet aanwaaien als we heilig en rein willen leven. Uiteindelijk kunnen we het alleen volhouden als God met ons is.
Die Jozef verprutst zijn carrière omdat hij niet ingaat op avances van deze vrouw. Het kost hem alles, want na de put, daalt hij nu nog dieper af, in de diepten van gevangenis. Hij had toch gewoon één keertje die vrouw haar zin kunnen geven om er maar vanaf te zijn? Maar hij gaat niet in op haar voorstel dat ze dagelijks zingt: kom bij me liggen…sla je arm om me heen Hiermee doorbreekt hij het familiepatroon van kijken en nemen, van lust en aanrommelen. Het patroon wordt doorbroken. Hoe is dat bij ons? Wat moet er bij ons gebeuren voor dat we veranderen?
Hoe mooi de vrouw ook geweest kan zijn, haar karakter is verre van mooi. Deze vrouw die waarschijnlijk alles had wat ze wilde, alles kreeg wat ze vroeg, wordt heel gemeen als ze ‘nee’ te horen krijgt en dat nog wel van een slaaf. Bij de vrouw zien we fout op fout: na oneerbare voorstellen, gaat ze nu liegen en bedriegen. Die Hebreeër, die buitenlander : het zondebok-effect. De buitenlanders de schuld van alles geven is al een oud mechanisme.
Bij thuiskomst is Jozefs meester, zijn naam wordt niet meer genoemd, woedend. Op wie? Machteloos omdat hij het misschien wel zag aankomen, omdat zijn vrouw voor zijn lievelingsslaaf ging? Woedend omdat zijn vrouw hem van alles de schuld geeft? Die slaaf die jij bij ons hebt gebracht. Gelooft Potifar zijn vrouw op haar mooie ogen? Is hij blind voor ongeluk en haar second love?
Hij laat Jozef naar de gevangenis brengen, maar niet vonnissen. Hij gelooft blijkbaar zijn vrouw toch niet, maar wil dat niet publiekelijk toegeven. Het is geen happy end, Jozef zit in de gevangenis. Ja, voorspoed, maar wat heb je daar aan als je gevangen zit? Maar aan de andere kant : ondanks alle ellende, zegen van God….
Weer herhaalt zich het patroon vanuit het begin van Gen.39. Weer zit Jozef aanvankelijk in de put, maar ook in de gevangenis is de HEER met Jozef. Dit betekent niet dat Jozef alle spanning en onzekerheid bespaard blijft, maar wel dat de HEER met hem is t.m.v. alle ellende en tegenspoed. Het hoofd van de gevangenis vertrouwt alle gevangenen aan Jozef toe, want de HEER is met Jozef, alles gaat voorspoedig. Evenals Potifar heeft ook het hoofd van de gevangenis er alle vertrouwen in dat Jozef deze verantwoordelijkheid kan dragen.
Daar heeft bij geholpen dat Jozef leiderschapskwaliteiten heeft net zoals in het huis van Potifar. Naast Gods leiding hebben ook de talenten van Jozef bijgedragen aan zijn levenswending. Terwijl Jozef eerst niet veel tact toonde in de omgang met zijn broers weet hij enkele jaren later precies hoe hij met mensen moet omgaan.
Dat is de omkeer in het verhaal van Jozef : het beeld van Jozef verandert totaal, er staat een nieuw karakter op. Eerst een ‘pestventje’, nu is de HEER met hem… Mensen, maar ook kinderen, kunnen radicaal veranderen in hun manier van doen. Besef je je dat wel eens? Als je al geïrriteerd raakt bij het zien van iemand? Sta je open voor de mogelijkheid dat iemand gewoon echt anders is? Probeert u dat ook bij uw opgroeiende kinderen, misschien wel lekker aan het puberen? Misschien morgen wel, als u weer gaat werken…je naar school gaat. Hebben we nog beetje geduld met anderen, met onszelf? Geloven we : ook wij kunnen veranderen? Het heeft jaren geduurd voordat Jozef veranderd, er heeft eerst heel wat moeten gebeuren… Door de rotzooi heen heeft Jozef God leren kennen. Ontdekt dat God hem niet los heeft gelaten, terwijl hij en zijn familie er een zooitje van maakte. De HEER heeft beloofd bij jou te zijn, bij jouw (klein)kind…bij de doop : God laat niet los, jou niet, anderen niet. Geloven we dat, durven we daar op te vertrouwen?! De HEER is met je, mag Hij ook aan je zijde zijn?! Hij die zegt, is : Ik zal er zijn !
Hartelijke groet,
Floris den Oudsten v.d.m.
predikant Gereformeerde Kerk Enter
