De komende maanden lezen we samen hoofdstuk voor hoofdstuk over Jozef, zijn broers en hun vader Jakob. Het is me trouwens het gezin wel… zoiets als Familie Flodder…je hebt er gelijk een beeld bij… Tenminste : welk beeld hebben wij van het gezin van Jakob en de onderlinge verhoudingen in het gezin? Lezen we misschien het verhaal van Jozef gekleurd omdat we de afloop al weten? Jozef de brave jongen en de broers de jaloerse ‘losers’?! Laten we met elkaar een poging wagen om het verhaal ‘gewoon’ te lezen. Daarmee wordt het spannender, mooier, evenwichtiger, eerlijker. Net zo goed als het verhaal eerlijker en echter wordt als we het in de context lezen van Genesis. Lees/Blader maar eens door Genesis 12-50 waar verteld wordt over de aartsvaders: de familieverhalen van Abraham, Izak, Jakob en Jozef. (zie eerder bericht voor een overzicht) Als je Genesis doorbladert denk je eerder aan een soap, dan aan een Bijbelverhaal. Mooie vrouwen, gedwongen huwelijken, mannen die voor uiterlijk schoon gaan, mooie vrouwen die de intimiteit van de seksualiteit kapot maken, het voortrekken van lievelingskinderen, mannen die uit angst hun mooie vrouw als zus voorstellen en naar een andere man laten gaan, bedriegers, haat en nijd in huwelijken, tussen vrouwen die ook zussen zijn, en in gezinnen, overspel, prostitutiebezoek of was het incest?, het uitroeien van een stad.
De Bijbel is heel eerlijk, er in geen enkele reden om nageslacht van Abraham, inclusief Jozef, positiever te laten zijn dan dat ’t was. Het geromantiseerde beeld van Jozef en zijn familie is snel verdwenen : er is veel haat, schone schijn, seksuele uitspattingen. Er wordt ook gesproken over het geloof van de hoofdpersonen, vaak wordt de Naam van Heer aangeroepen, maar die andere verhalen…
Genesis is hierin niet uniek, denk maar eens aan David, zijn misstappen en de verhouding tussen zijn zonen, de strijd om de troonopvolging.
De vraag komt boven : wat is het verschil tussen ‘Goede tijden, slechte tijden’ en ‘Vijftig tinten grijs’ en de Bijbelverhalen die ook bol staan van seks, intriges, roddel, haat, moord…?! We gaan er de komende tijd met elkaar over nadenken.
We lezen Genesis 37.
Wie is Jozef? Van wie is hij er eentje? Herkenbare vraag, je wilt iemand kunnen plaatsen. In Genesis 30:24 lezen we over de geboorte van Jozef, de oudste van de twee zonen die Jakob bij Rachel uiteindelijk verwekt. Zoon van Jakob, kleinzoon van Izak, achterkleinzoon van Abraham. Nu is hij 17 jaar oud, officieel al volwassen : is hij de ideale schoonzoon? Hij is gewend samen met zijn halfbroers, van de andere vrouwen van Jakob, schapen en geiten te weiden. Jozef is verwend, wordt voorgetrokken en dat mogen zijn broers weten ook. Jozef is irritant! Confronterende tiener, zoiets als een puber of een volwassene die nooit volwassen is geworden? En hij maakt het ernaar dat hij wordt gehaat. Want zijn broers haten hem niet zomaar, ze willen hem niet zomaar vermoorden… Jozef kletst bij zijn vader over zijn broers. Alle praatjes die de ronde deden vertelde hij door (vs.2). Het hier gebruikte woord betreft altijd negatief gepraat, dat bovendien niet waar is. Hij is een praatjesmaker, een leugenaar. En hij heeft het niet van een vreemde, een aartje naar zijn vaartje. Zijn vader Jakob, moeder Rachel, opa’s Izak en Laban, oma Rebekka, allemaal bedriegers : het zit in de familie. Het lijkt erop dat Jozef met opzet zijn broers bij zijn vader in een verkeerd daglicht wil stellen, Jakob gelooft hem. Dat is niet zo vreemd: Ruben had geslapen met zijn bijvrouw Bilha, straks duikt Juda de tent in met schoondochter Tamar die zich had verkleed als hoer (preek zondagavond 30 juli).
Jakob laat voor zijn lievelingszoon Jozef een bijzonder mooi bovenkleed maken. Het voortrekken/bevoorrechten van één van de kinderen (of vrouwen) zit diepgeworteld in familie van Jakob. Ezau was het lievelingskind van Izak, Jakob het lievelingskind van Rebekka, Jakob hield meer van Rachel dan van Lea. Het is daarom niet vreemd dat de broers Jozef haten en niet meer vriendelijk met hem kunnen praten. De vrede is verdwenen en de familierelaties lijken een dieptepunt te hebben bereikt. De situatie wordt nog erger als Jozef zijn dromen krijgt en deze vertelt aan zijn vader en broers. Want naast het voortrekken, de mooie mantel en het roddelen van hun jongere broer hebben ze zich het meest geërgerd aan zijn dromen. Jozef vertelt zijn dromen; over de korenschoven van zijn familieleden die voor zijn korenschoof bogen en over de zon, maan en elf sterren die voor hem bogen. Zijn broers haten Jozef daarom nog meer. Zijn vader wijst hem terecht, het wordt hem ook iets ‘te’…
Stel : Jozef is je broer en vertelt zijn dromen ’s morgens tijdens het ontbijt… Dat roddelende broertje, die expres leugens tegen je vader vertelt, die wordt voorgetrokken en dan ook nog eens zulke dromen heeft…
En in zo’n situatie, als alles in de omgeving er aan meewerkt, kan het slechtste bovenkomen in mens… Want dan lezen we dat de broers de kudde aan het weiden zijn in de buurt van Sichem. Je vraagt je af : wat hebben ze daar te zoeken?! Sichem…stad die ze tijdje terug hadden uitgemoord en geplunderd : je moet maar durven! Alsof je een paar jaar geleden Wierden hebt uitgemoord en geplunderd en vorige week gezellig naar WieZo ging. Niet vreemd dat Jakob wil weten hoe het met zijn zoons gaat. Hij kent ze, hij weet waar ze toe in staat zijn. Jakob vraagt Jozef om in Sichem te gaan kijken of alles in orde is met de broers en het vee. Maakt Jakob zich geen zorgen over het welzijn van Jozef of is hij blind voor wat er in zijn gezin speelt?
Als de broers meesterdromer Jozef in zijn prachtige gewaad al van verre zien aankomen, hebben ze blijkbaar niet veel tijd nodig om eensgezinds een list te bedenken om hem te doden. Door hem te doden willen ze bewijzen dat Jozefs dromen niet uitkomen. Ruben, de oudste broer, probeert de moord op zijn halfbroer Jozef te voorkomen. Omdat hij nog iets goeds te maken heeft met vader Jakob i.v.m. zijn misstap met Bilha? Omdat hij het meeste verantwoordelijkheidsgevoel heeft, weet dat dit fout afloopt? Want : al is leugen nog zo snel, de waarheid achterhaalt haar wel…Ruben stelt voor Jozef levend in een waterput te gooien en hem daar de hongerdood te laten sterven. Hij is van plan Jozef later stiekem uit de put te halen en hem terug te brengen naar zijn vader. Ruben durft tegen de groepsdruk in te gaan en krijgt zijn zin. Maar tijdens Rubens afwezigheid stelt Juda voor om Jozef te verkopen aan handelaren op weg naar Egypte. Wat zal Jozef gezegd hebben, wat zullen de broers gedacht hebben? Je broertje op Marktplaats verkopen…: bizar!
Nadat Jozef verkocht is, dopen de broers het prachtige kleed van Jozef in het bloed van een geitenbokje, en laten het naar hun vader brengen. Zonder iets te zeggen, dan hoef je ook niet te liegen… Zoals Jakob zelf eens met kleren van zijn broer Esau en een geitenbokje zijn vader Izak misleidde, zo wordt hier vader Jakob misleid door kleren van zijn zoon en een geitenbokje. Jakob reageert zoals de broers hadden verwacht. Al de huichelachtige pogingen van zijn zonen en dochters om hem te troosten falen. Spannende vraag : zullen de broers het tegen hun zussen en hun vrouwen verteld hebben of geheim gehouden?
Zo zien we in dit hoofdstuk dat de familierelaties van Jakob doortrokken zijn van haat en jaloezie. In het gezin waar Jozef toe behoort is er veel gebeurd wat er voor een verziekte sfeer heeft gezorgd. In dit deel van het verhaal zou het Familiediner heel goed passen. Op dit moment alle betrokkenen uitnodigen voor een goed gesprek aan een rijk gevulde tafel… Om te proberen om te komen tot een goed gesprek, een aanzet tot een nieuw begin… Om te komen tot vergeving, verzoening, liefde…
Dat is de familie van Jakob, Jozef. Maar hoe zit het met ons? Wat zien uw buren als ze kijken naar uw gezin/familie? Schone schijn, alles om de lieve vrede wil, voorkomen dat we zeggen wat we echt denken? In sommige gemeenschappen zijn er veel familieruzies, breekt de hel los als ouders overlijden… Ik ben nog te kort in Enter om er iets over te zeggen, maar Enter ligt ook buiten het paradijs…
Hebt u lievelingskinderen, waardoor u anderen achterstelt? En hoe ga jij met je broertje, met je zusje om? Is dat een gegeven of sta je open voor verzoening? Of kan je die ander wel wat aandoen? Weet u wat er in uw gezin speelt? Hoe de kinderen tegen elkaar zijn als u er niet bij bent? Kunnen jullie als gezin zo in de zomer het gezellig met elkaar hebben? Of weet de hele camping het? Trek jij kinderen voor tijdens kindernevendienst/voetbal/
En wij als huisgezin van God hier in Enter? Hoe denken onze plaatsgenoten over ons als familie? Blijven wij elkaar vinden in de kern als we rondom middelmatig of bijzaken verschillen?
Zijn er in uw leven dingen die voor scheve gezichten zorgen in uw omgeving? Hoe praat jij over anderen? Ben jij een praatjesmaker die het niet zo nauw neemt met de waarheid? Hangt jouw leven van liegen en bedriegen aan elkaar? Sfeer van onzekerheid: stik onzeker omdat je niet weet wat ander van je denkt. Of niet onzeker: wacht maar, ik krijg jou nog wel…
Kijk of loop je weg als er in vriendengroep dingen gebeuren die niets te maken hebben met leven in de geest van Jezus? Durf je nog wel eens tegen de groepsdruk in te gaan zoals Ruben?
In de verhalen van Genesis/Bijbel, te midden van de rotzooi, duikt God telkens op… Daarom komende weken het verhaal van Jozef : want gezin, relaties, seks zijn geen gegeven!!! Ook patronen van de Enterse gemeenschap zijn geen gegevens waar we maar mee te dealen hebben. Dan ken je God nog niet, dan ken je de kracht van het kruis niet. Gods reddende kracht die beide zonen op het feest wil, Jozef én zijn broers.
Zo maar vragen die bij mij opkomen als ik het verhaal van Jozef lees en aan ons leven van alledag denk. Dan komt de gebrokenheid dichtbij en herkennen we er misschien wel iets in vanuit ons eigen leven. Dan zijn de ‘zondaars’ die naar Jezus kwamen niet anderen, maar wijzelf, schijn-heiligen… Dan is het ook niet makkelijk om een hoofdschuldige aan te wijzen van de situatie in het gezin van Jakob. Vader, broers, Jozef, God? Want Jozef had het er dan wel zelf naar gemaakt, maar wat voor jeugd heeft hij gehad? Moeder vroeg overleden, haat en nijd tussen de vier vrouwen van vader Jakob en hun kinderen. Wat zal Jozef eenzaam zijn geweest zonder moederliefde. Wie is in zo’n verziekte familie ‘goed’ en ‘fout’?! Een vraag die de komende tijd zichzelf van antwoord voorziet. Ik wijs dus ook geen hoofdschuldige aan in uw familie/omgeving, maar stel alleen de vraag of u er misschien aan toe bent er nog eens over na te denken…
Te midden van alle rampspoed geven de dromen van Jozef aan dat er meer gaande is dan met het blote oog kan worden waargenomen. Dwars door alle menselijke onrecht heen is God aan het werk in de familiegeschiedenis van Jakob. Dat is het verschil met het fictieve leven van Grey&Ana, van Nina, Ludo, Janine en de anderen in Meerdijk. En de grote vraag is of jij dat verschil dat God wil maken, een kans geeft in jouw leven. Of nog meer kansen geeft dan nu al gebeurt.
We zijn een moment stil, om na te denken over het gehoorde. Uit wat voor familie kom je, en wat betekent dat voor jouw leven en jouw toekomst? Ervaar je soms ook eenzaamheid, besef je dat het klopt toen God zei : het is niet goed dat mens alleen is! Voel je pijn om wat je is aangedaan, maar weet je niet hoe je daar mee verder moet? Zijn we bereid om onze broer/zus/kind/ouder/neef/
